ข่าวเด่น/บทความล่าสุด

สายธารวัฒนธรรมเพื่อชีวิต และทิศทางอนาคต 2) สายธารวัฒนธรรมเพื่อชีวิต คือ ภาพรวมงานการสร้างสรรค์ทุก ๆ ด้านที่ทำให้สังคมเจริญพัฒนา คำว่า “เพื่อชีวิต” ไม่เพียงผูกโยงกับงานการเมือง แต่ครอบคลุมทุกองคาพยพทุกมิติของการขับเคลื่อนทางสังคม ในภาวะเศรษฐกิจฝืดเคือง สังคมไม่ก้าวเดินไปข้างหน้า การเมืองอ่อนแอ และประเทศน้อยใหญ่ทั่วทั้งโลกกำลังระส่ำระสาย สภาพ “รวยกระจุกจนกระจาย อภิสิทธิ์ชนขยายบารมีคับเมือง” เช่นนี้ ผู้คนส่วนมากตามชุมชนหมู่บ้านถูกสูบรีดแรงงาน ถูกลักกินส่วนต่างของผลิตผล ถูกปล้นชิงทรัพยากรธรรมชาติ จนแทบไม่เหลืออะไรแล้ว

วัฒนธรรมเป็นองค์รวมที่ซับซ้อน แต่อาจกล่าวโดยกว้าง ๆ ได้ว่า “วัฒนธรรม” ได้แก่ รูปการณ์จิตสำนึก แสดงออกทางโลกทรรศน์-ชีวทรรศน์”, ความคิด-ความเชื่อ, กฎ-ระเบียบ, ศาสนา, ค่านิยม, คุณธรรม, ความสามารถ, ความเคยชิน

ตะวันออกสุดของป่าปราสาทบนผืนดินไทย เส้นทางโบราณสู่ชมพูทวีป เมืองสิงห์และปราสาทเมืองสิงห์ ตั้งอยู่ในท้องที่ตำบลสิงห์ อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี มีเนื้อที่ทั้งสิ้น ๖๔๑ ไร่ หรือประมาณ ๑ ตารางกิโลเมตร แวดล้อมไปด้วยภูเขาเป็นแนวยาวอยู่โดยรอบ มีลำน้ำแควน้อยไหลผ่านทางด้านทิศใต้

อีกหนึ่งด่านด้าวแดนดง กลางพงไพรเถื่อนเทือกเขา ผู้คนตั้งมั่นภูมิลำเนา ขีดเส้นแหว่งเว้าเข้าครอง ทางเทียวพม่ารามัญ กะเหรี่ยงสัมพันธ์ไทยผอง ค้าขายคู่ศึกปรองดอง ยอกย้อนซ้อนทับนับกาล คือด่านเจดีย์สามองค์ ยังคงเรื่องเก่าเล่าขาน สุดเขตประเทศตำนาน สื่อสารถูกผิดพลิกแพลง หวังแสงศรัทธาปรากฏ สิ้นหมดกดแบ่งแก่งแย่ง พลังปัญญาสำแดง ทุกหัวระแหงแหล่งธรรม.

หากจะอธิบายเรื่องผ้าขาวม้า โดยยึดชื่อนี้เป็นหลัก แล้วอธิบายตามทฤษฎีการแพร่กระจายทางวัฒนธรรม ที่ว่าทุกสรรพสิ่งต้องมีจุดเริ่มต้นแล้วแพร่หลายไปสู่ที่อื่น ๆ นักวิชาการคงต้องอธิบายว่า เพราะชื่อเดิมมีว่า “กามาร์บันด์” ดังนั้น ผ้าชนิดนี้เดิมถือกำเนิดในแถบเปอร์เซียแล้วแพร่หลายเข้ามาสู่อุษาคเนย์ ข้ามเขาใหญ่มาสู่แผ่นดินอีสาน และดินแดนสองฝั่งแม่น้ำโขง แล้วเปลี่ยนนามเป็น ผ้าขาวม้า เป็นแน่แท้

“ศรี ศรี มื้อนี้แม่นมื้อสันวันเฮา ข้อยจิงสู่ขวัญข้าวในนาตามภาษา ข้าวกล้าดำหล้านั้นข้าวงัน ฮวางซันนั้นข้าวหมากกอก ดำขอกนั้นข้าวหมากเขือ เม็ดเจือข้าวป้องแอ้วแลแข้วงู เป็นฮวางฮูข้าวปลาหลาด เม็ดอาดข้าวหมากโพ เม็ดโป้ข้าวขี้ช้าง ข้าวขว้างแลข้าวกะแสนดอ ฮวางแดงข้าวจ้าว แก่ฟ้าวนั้นข้าวดอ หอมสบพอข้าวดำน้อย หอมคีค้อยข้าวจอมนาง ฮวางแดงข้าวเลือดแฮด เกี่ยวตากแดดป่องแซง เม็ดขาวแดงข้าวดอกไม้ อยู่เบื้องใต้ข้าวแดงหลวง เป็นฮวางข้าวงาช้าง เม็ดขวางข้าวหมากเค็งเม็ดเป่งข้าวปลาซิวเอือง เม็ดเหลืองข้าวนํ้านมงัว ข้าวกาบยางแลข้าวพั้ว ลำดั้วข้าวพิมลายเม็ดดำข้าวกํ่าอำทำ ขี้กาดังซาวซีข้าวหมากหิ่งแข็งยิ่งนั้น ข้าวลอดเกียนเสียน (เลียน) ดูอาดกะต่า ฝูงไทนาเข้าเลือกไว้ กำอยายใต้โคสาหินะมาเยอ ขวัญเฮย (ขวัญ) ข้าวเหนียวไปตกเมืองล้านช้าง ก็ให้ม้างกันมามื้อนี้วันนี้...”

จากตอนที่แล้ว กล่าวถึง เส้นทางของการเดินทางตามเนื้อเรื่องนิทานประจำถิ่นปาจิตอรพิม ที่ผู้เขียนได้จัดหมวดหมู่ไว้ ๕ เส้นทางด้วยกัน คือ เส้นทางตามหานางอรพิม เส้นทางขันหมาก เส้นทางหนี เส้นทางตามหาปาจิต และเส้นทางกลับบ้าน ซึ่งในแต่ละเส้นทางนั้นมีสถานที่ต่าง ๆ ที่น่าสนใจ และได้เริ่มนำมาเขียนถึงในฉบับที่แล้ว เริ่มแต่เส้นทางตามหานางอรพิมจนถึงเส้นทางขันหมาก ซึ่งในเส้นทางขันหมากนี้มีสถานที่ที่น่าสนใจอยู่หลายแห่ง ในฉบับนี้จะเขียนถึง เมืองลำปลายมาศ บ้านกงรถ และถํ้าเป็ดทอง

“หลานเหลียน” สาวอีสาน ในวัยสามสิบต้น ๆ จากขอนแก่น เมืองหมอแคนดินแดนดอกคูน ผู้มีความสามารถหลากหลาย ทั้งงานด้านวิชาการและธุรกิจ แบบคนรุ่นใหม่ แต่ด้วยความภูมิใจในฮีตคอง ขนบธรรมเนียมประเพณี อีสานบ้านเกิด เธอนำเสนอผ่านตัวตนว่าเป็นคนอีสานแท้ ๆ ทั้งการดำเนินชีวิต ไม่ว่าจะเป็นไลฟ์สไตล์ การแต่งตัว อาหารการกิน ท่องเที่ยววิถีถิ่น โดยเฉพาะฝีมือการทำอาหารพื้นบ้านสไตล์ดั้งเดิมที่บรรดากัลยาณมิตรได้เคยลิ้มลองแล้วลืมไม่ลง จนต้องเล่าขาน และขนานนามเธอว่า “เชฟ หลานเหลียน”

เที่ยวท่องล่องรู้วัฒนธรรม ลึกล้ำงำเหง้าเล่าขาน คนสร้างค้นคิดนิทาน ตำนานสานญาติชาติพันธุ์

ในช่วงสามเดือนนี้ ธรรมชาติเกี่ยวกับน้ำผูกพันกับชาวไทย วัฒนธรรมโบราณของชาวไทยจึงมีเรื่องเกี่ยวกับน้ำมาก แต่ก็เนื่องจากวัฒนธรรมไทยเปลี่ยนไป เรื่อย ๆ ที่เห็นเด่นชัดก็เรื่องการนับวัน เวลา เดือน ปี เมื่อเปลี่ยนมาใช้การนับปฏิทินตามสุริยคติ สากล การนับเดือนก็เปลี่ยนไป...เป็นการนับตาม ฝรั่ง

แต่การจะกลับไปสู่ความเลวร้ายก็ใช่ว่าจะง่ายดาย ทั้งคู่ต้องเอาแรงเข้าแลก เพื่อหาเงินเป็นค่าเดินทางและค่าอยู่ค่ากินระหว่างทาง ต้องรับจ้างขุดดิน ตัดไม้ และงานใช้แรงงานสารพัดตลอดรายทางตั้งแต่อีสาน-สงขลา โดยใช้เวลาเดินทางไปและกลับร่วม ๓ เดือน และประสบการณ์ช่วงนี้เองที่เขาได้เอามาเป็นวัตถุดิบในการเขียนเพลง

เห็นว่าปลาทอต้อน หมายซิตำปลาแดก บาดห่าต้อนเจ้าหลูคูเจ้าฮ้ง ซิพายข้องปึ่งดัง / ดร.ปรีชา พิณทอง อธิบายว่า ปลาออกันอยู่ที่หน้าต้อนเรียกว่าปลาทอหน้าต้อน “ต้อน” คือเครื่องมือจับปลา “หลู” คือทะลุ “ฮ้ง” คือน้ำไหลลอดคันต้อน พ่อค้าขายของเมื่อคนมาออกันที่หน้าร้านเพื่อดูสินค้า เจ้าของร้านดีใจว่าวันนี้แหละจะร่ำรวย...