ยังไม่ล้าง
ศิลป์วัตร วิศาลศักดิ์ : ลายเส้น
วิถีชีวิตของผู้คนในภาคอีสาน ส่วนใหญ่จะยึดถือใน “ฮีตสิบสองคองสิบสี่” ซึ่งถือว่าเป็นธรรมนูญของชีวิต ผู้ใดปฏิบัติตนตามฮีตตามคองได้จะได้รับคำชื่นชม และมีผู้เคารพนับถือมากหากผู้ใดละเลยไม่ปฏิบัติตนอยู่ในกรอบที่ผู้คนทางอีสานส่วนใหญ่เขาทำกัน ก็จะได้รับการดูถูกดูแคลนจากสังคมว่า เป็นคนนอกกรอบ จึงเป็นที่รังเกียจของสังคม
การเลี้ยงดูกันในครอบครัวของชาวอีสานนั้นก็เป็นแบบเรียบง่าย พ่อแม่ดูแลลูก พี่ดูแลน้องต่อทอดกันไป แม้แต่คำที่ใช้เรียกแทนชื่อลูก ก็ใช้คำพื้น ๆ ที่แสดงออกถึงความรักความเมตตา เช่น เรียกลูกชายว่า “บักหล่า บักหำ หรือ หำ” เรียกลูกผู้หญิงก็ “อีนาง อีหล่า อีคำ” เป็นต้น
พ่อเฒ่าเหงี่ยม เป็นคนที่ปฏิบัติตนอยู่ในกรอบของฮีตสิบสองคองสิบสี่ มาอย่างเสมอต้นเสมอปลาย เห็นลูกหลานชาวบ้านผ่านไปมา แกก็มักทักทายเขาด้วยความรักเอ็นดูเสมอ เช่น
“เจ้ามาแต่ไสหล่า” “หำเอ้ย…พ่อแม่เจ้าสบายดีอยู่บ้อ ?” “เจ้ากิ๋นข้าวรึยังบักหำ ?” เป็นต้น
พ่อเฒ่าเหงี่ยม กับแม่เฒ่าพร มีลูกสาวอยู่คนหนึ่ง แต่เป็นลูกบุญธรรม เพราะทั้งสองมีบุตรยาก เมื่อลูกบุญธรรมโตเป็นสาวแล้วก็สมควรจะได้มีคู่ครอง ก็มีหนุ่ม ๆ มารักใคร่ชอบพออยู่หลายคน แต่ลูกสาวของพ่อเฒ่าเหงี่ยมเกิดชอบ “บักแต๊บ” เพราะบักแต๊บมันเป็นคนวาจาดี อ่อนน้อมถ่อมตน แม้จะกะล่อนบ้างก็เป็นเรื่องธรรมดาของหนุ่มยุคใหม่ พ่อเฒ่าเหงี่ยมกับแม่เฒ่าพรก็ตามใจลูก
“โต๋มักไผ เห็นว่าเขาดี สิเลี้ยงดูกันไปได้ก็เอาโลดเด้ออีหล่า” พ่อเฒ่าเหงี่ยมเปรยกับลูกสาว
เมื่อลูกสาวพาผู้บ่าวหนุ่มแต๊บ มาให้พ่อเฒ่าเหงี่ยมกับแม่เฒ่าพรได้รู้จักกัน ก็ดูเหมือนว่าจะเข้าตากรรมการซะด้วย!
“อีนางลูกเฮามันก่ะเป็นคนตาแหลมอยู่เนาะ ฮู้จักเลือกคนเหมาะสมกันดี” พ่อเฒ่าเหงี่ยมว่า
“แหม่น! มันเลือกผัวเป๋น มันได้แนวแม่มัน!” แม่เฒ่าพรย้ำ
เมื่อพ่อเฒ่าเหงี่ยมกับแม่เฒ่าพร ได้ลูกเขยโดยสมบูรณ์แบบแล้ว บักแต๊บก็เข้ามาอยู่ร่วมบ้านเดียวกัน!
พ่อเฒ่าเหงี่ยมก็เอ็นดูลูกเขยรักเหมือนลูกพูดจากับลูกเขยก็ใช้คำว่า “บักหล่า บักหำ” เหมือนที่แกเคยใช้กับลูกชาวบ้านทั่วไป
วันหนึ่ง พ่อเฒ่าเหงี่ยมทำแจ่วปลาดุกนาซึ่งเป็นอาหารโปรดของแก แกมัวสาละวนอยู่กับการทำแจ่วปลาดุก เลยไม่มีเวลาไปเก็บผักพื้นบ้านริมรั้ว จึงเรียกบักแต๊บผู้เป็นลูกเขยให้ไปช่วยเก็บผักริมรั้วมาให้
“แต๊บเอ้ย! ไปเก็บยอดกระถินข้างฮั้วกับผักเม็ก ผักติ้วที่พ่อปลูกไว้มากินแหน่บักหำ!”
บักแต๊บก็ไปเก็บผักตามที่พ่อเฒ่าเหงี่ยมบอก มันเอาผักที่เก็บมาไปล้างที่โอ่งน้ำข้างบ้านแล้วเดินไปหาจานที่จะใส่ผักในครัว
พ่อเฒ่าเหงี่ยมไม่เห็นตอนบักแต๊บล้างผักเห็นแต่ตอนมันไปเอาจานมาใส่ผัก จึงถามบักแต๊บด้วยความหวังดี
“เจ้าล้างแล้วบ่บักหำ?”
บักแต๊บได้ยินพ่อเฒ่าเหงี่ยมถามแว่ว ๆ ก็ตอบไปตามตรงว่า
“บักหำยังบ่ล้าง! ล้างแต่ผัก!”
