นิตยสารทางอีศาน ฉบับที่ 107
นิตยสาร “ทางอีศาน” ปีที่ ๙ ฉบับที่ ๑๐๗ ประจำเดือนมีนาคม ๒๕๖๔ “นิตยสารรายเดือนของชาวอีสานและคนไททุกภูมิภาค”
ร่องรอย “ผู้หญิงเป็นใหญ่” ในตำนานไท-ลาว
มีนาคม 6, 2021
นิตยสารทางอีศาน ฉบับปัจจุบัน
เรื่องเด่น
{"page-item-id":"box1_2","title-type":"left","title":"\u0e40\u0e23\u0e37\u0e48\u0e2d\u0e07\u0e40\u0e14\u0e48\u0e19","title-background":"","title-link":"","category":"","tag":"%e0%b8%97%e0%b8%b2%e0%b8%87%e0%b8%ad%e0%b8%b5%e0%b8%a8%e0%b8%b2%e0%b8%99107","num-fetch":"4","blog-style":"blog-widget-large","with-feature":"enable","with-tag":"disable","blog-size":"3","blog-layout":"carousel","num-excerpt":"0","thumbnail-size":"post-widget-left-featured","feature-thumbnail-size":"medium","orderby":"date","order":"desc","offset":"","pagination":"disable","enable-sticky":"disable","margin-bottom":"0","carousel":true,"carousel-class":" newsstand-blog-ajax "}
ข่าวเด่น / บทความล่าสุด
คนเราก็คือคน
คนเราจะมี ธาตุลักษณะ ติดตัวมาตั้งแต่เกิด บางคนหงิม ๆ บางคนซุกซน บางคนห้าว ธาตุลักษณะเหล่านี้จะเด่นมากขึ้นหรือซ่อนรอยแสดงออกน้อยลง อยู่ที่สภาพแวดล้อมและสังคมรอบตัว แต่ธาตุลักษณะนั้น ๆ ดำรงอยู่ตลอดชีวิต
เกลือไดโนเสาร์-หุบเขาปลาแดก จ.ขอนแก่น
กองดินเค็ม ล้อมรอบอ่างเก็บน้ำ ในบ้านบ่อ ตำบลเขาน้อย อำเภอเวียงเก่า จังหวัดขอนแก่น กลายเป็นแหล่งดินละเอียด หรือชาวอีสานเรียกว่า "ขี้ทา" ขนาดใหญ่ ซึ่งนำไปผลิตเกลือสินเธาว์ได้จำนวนมหาศาล
พระแซกคำ
พระแซกคำ พระพุทธรูปสำคัญซึ่งปัจจุบันประดิษฐานอยู่ ณ วัดคฤหบดี แขวงบางยี่ขัน เขตบางพลัด กทม. นั้น คนส่วนใหญ่เข้าใจว่า เป็นพระพุทธรูปจากประเทศลาว(ล้านช้าง) แต่จากประวัติศาสตร์ลาว มีบันทึกชัดเจนว่า พระเจ้าโพทิสาราช (โพธิสารราช) พระราชบิดาของพระเจ้าไชยเชถถาทิราช (ไชยเชษฐาธิราช) ขอไปจากนครเชียงใหม่-ล้านนา
ติดตามเรา
จากใจทางอีศาน
บทบรรณาธิการ เข้มแข็งและสร้างสรรค์
การเคารพตนเอง เคารพในศักดิ์ศรีความเป็นคนหรือเพื่อนมนุษย์ เป็นหลักแก่นและแรงส่งแห่งการเคารพในเพศสภาพ ชาติพันธุ์ ผิวสี ฐานะทางเศรษฐกิจ ความศรัทธาความเชื่อและความรับผิดชอบที่แตกต่างกันในหน้าที่การงาน ฯลฯ
คนเราก็คือคน
คนเราจะมี ธาตุลักษณะ ติดตัวมาตั้งแต่เกิด บางคนหงิม ๆ บางคนซุกซน บางคนห้าว ธาตุลักษณะเหล่านี้จะเด่นมากขึ้นหรือซ่อนรอยแสดงออกน้อยลง อยู่ที่สภาพแวดล้อมและสังคมรอบตัว แต่ธาตุลักษณะนั้น ๆ ดำรงอยู่ตลอดชีวิต
โควิดคิดใหม่
องค์รัฏฐาธิปัตย์ที่มาโดยการฉ้อฉล ไร้บารมีธรรม จากกลุ่มอำนาจนิยม จากกลุ่มผลประโยชน์ ได้สร้างความเสียหายให้ประเทศชาติมากมายขนาดไหน ในแง่ความรับรู้ทั่วไปอาจสรุปเปรียบกันเพียงว่าเป็นรัฐสีเทา จับต้องเอาผิดเป็นรูปธรรมไม่ได้
ปิดเล่ม ทางอีศาน 105
“โควิด-19” ออกฤทธิ์อีกแล้ว จากแรงงานต่างด้าวจังหวัดสมุทรสาคร กระจายมาในเขตรายรอบ กทม. จำนวนการแพร่ระบาดก็ดูน่าเป็นห่วงพอสมควร และที่น่าห่วงคือไวรัสโควิดที่ยุโรปเริ่มกลายพันธุ์แล้ว ต่อไปนี้ชาวไทยต้องระมัดระวัง ควบคุมดูแลป้องกันตัวเองกันอย่างเต็มที่นะครับ
หวัง และตั้งสติ
ในวาระรื่นเริงเถลิงศก ย่อมมากับกิจกรรมเฉลิมฉลอง บรรยากาศอบอวลด้วยความสุขสนุกสนาน ปีติยินดี แม้ในความจริงชีวิตยังเผชิญกับอุปสรรค มีสารพัดปัญหารุมเร้า แต่ในสภาวะที่คนทั่วทั้งโลกประสบภัยพิบัติร่วมกันเช่นนี้ จึงยิ่งต้องสร้างความหวังและตั้งสติให้มั่นคง เพื่อพิจารณาต้นตอปัญหา ค้นคว้าหาทางแก้ทางออกและมุ่งมั่นฟันฝ่าไป
ส่งท้าย ปี ๒๕๖๓
เริ่มมาจากต้นปีถึงวันนี้ไม่มียาป้องกันรักษา ทั้งดูทีท่ามันจะปรับตัวอยู่กับมนุษย์โลกไปชั่วกัลปาวสาน ก็คือ เชื้อไวรัสโควิด-19
ศิลปวัฒนธรรม และประวัติศาสตร์
ร่องรอย “ผู้หญิงเป็นใหญ่” ในตำนานไท-ลาว
ในเอเชียโดยเฉพาะอย่างยิ่งในส่วนที่สัมพันธ์กับไทคดีศึกษา นักวิชาการด้านประวัติศาสตร์ มานุษยวิทยา โบราณคดี ภาษาศาสตร์ คติชนวิทยา ฯลฯ จำนวนหนึ่งเชื่อว่าสังคมไท-ลาว (คนที่พูดภาษาตระกูลไท-ลาว) ในสมัยโบราณเมื่อครั้งยังนับถือผี (เทพ/แถน/พระเจ้า-ในภาษาอังกฤษใช้คำเดียวกันคือ Animism) ไม่ได้นับถือศาสนาพุทธ เคยเป็นสังคมที่มีแม่เป็นศูนย์กลางหรือแม่เป็นใหญ่
พระแซกคำ
พระแซกคำ พระพุทธรูปสำคัญซึ่งปัจจุบันประดิษฐานอยู่ ณ วัดคฤหบดี แขวงบางยี่ขัน เขตบางพลัด กทม. นั้น คนส่วนใหญ่เข้าใจว่า เป็นพระพุทธรูปจากประเทศลาว(ล้านช้าง) แต่จากประวัติศาสตร์ลาว มีบันทึกชัดเจนว่า พระเจ้าโพทิสาราช (โพธิสารราช) พระราชบิดาของพระเจ้าไชยเชถถาทิราช (ไชยเชษฐาธิราช) ขอไปจากนครเชียงใหม่-ล้านนา
ประวัติและที่มา ทำไมจึงมีโรคและมียารักษา
กาลครั้งนั้นแล บนโลกนี้มนุษย์และสัตว์ทั้งหลาย ได้อาศัยอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข สรรพสิ่งบนโลกมีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกันมาชั่วกาลนาน แต่อยู่มาวันหนึ่งทุกสิ่งทุกอย่างก็เริ่มแปรเปลี่ยนไป เริ่มมาจากความโลภความโกรธและความหลงของมนุษย์ เป็นตัวแปรที่สำคัญในการทำให้สรรพสิ่งบนโลกนี้เปลี่ยนแปลงไปด้วย
คนสร้างพิณ พิณสร้างคน โดยอาจารย์ทรงศักดิ์ ประทุมสินธุ์
คนสร้างพิณ พิณสร้างคน เยี่ยมชมการผลิตดนตรีพื้นบ้านอีสานของอาจารย์ทรงศักดิ์ ประทุมสินธ์
ว่าด้วยวัฒนธรรม
“วัฒนธรรมเป็นองค์รวมที่สลับซับซ้อนรวมไปถึงวิทยาการ ความเชื่อ ศิลปะ คุณธรรมกฎหมาย ขนบประเพณี ความสามารถ และความเคยชินทั้งปวงที่มนุษย์ได้รับจากสังคม” - E.B. Tylor
มนต์เพลงอีศาน
สิงหา-กันยา : สองศรีพี่น้องเพลงพิณ
เสียงเพลงพิณได้ยินมาแต่ไกล ให้นึกถึงเพลงพิณของ มงคล อุทก
“ชีวิตเหมือนพิณกรีดสาย เล่นไปตามลายตามสายเสียงเพลง คนนี้ใจนี้มือนี้ ชีวิตเขามีแต่ดนตรีบรรเลง...”
รำวงโบราณ อีสานย้อนยุค
หนุ่มสาวรำลอดผ่านซุ้มมีกติกาว่าเวลาหนุ่มสาววนมาถึงซุ้มสาวนางรำจะรอจังหวะให้หนุ่มเผลอแล้ววิ่งลอดผ่านซุ้มไปให้เร็ว เพราะถ้าหนุ่มวิ่งทันกันในซุ้มก็จะมีสิทธิ์ กอด หรือแตะต้องตัวสาวได้เฉพาะอยู่ในซุ้ม รำวงลอดถํ้าจึงเป็นที่นิยมสนุกสนาน ไม่เกินเลย ไม่เคยมีเรื่อง ทุกคนถือเป็นการละเล่นไม่ได้ล่วงเกินหากำไร
หนี้กรรม เพลงหักปากกาเซียน
ผ่านไปไม่กี่วันสถานีวิทยุต่าง ๆ เปิดเพลง “หนี้กรรม” ตามคำขอทางโทรศัพท์ ทางจดหมายของแฟน ๆ เพลง เป็นเพลงดังอย่างรวดเร็ว จนคนในวงการวิจารณ์กันว่าเป็นเพลง “หักปากกาเซียน” เพราะคนทั่วไปจะรู้ว่าเพลงที่เป็นสาระ เพลงเกี่ยวกับสถาบัน เกี่ยวกับธรรมะจะไม่ดังแต่เพลง “หนี้กรรม” กลับดังได้
Transborder Theories and Paradigms in Ethnomusicological Studies of Folk Music: Visions for Mo Lam in Mainland Southeast Asia
In the old days music of Isan or Northeast Thailand was rarely known or appreciated by outsiders. It was considered an inferior music; the musicians and singers (molam) were looked down by people or musicians of other cultures. The Isan people themselves, especially educated people---college students and professors, also felt insecure in their arts.
เพลงรำโทน มาจนถึงเพลงรำวง
กลองโทนของภาคอีสานที่ใช้กันประจำมีอยู่ ๒ แบบ ตัวกลองทำด้วยไม้เนื้อแข็ง หนังหน้ากลองจะใช้หนังวัว โทนชนิดนี้เวลาตีจะมีเสียงดังแน่นและเป็น ที่นิยมใช้ เพราะใช้ได้ทนนานคุ้มค่า
“ลูกทุ่งอีสาน” เพลงไทยหรือเพลงลาว
แวะผ่านไปดูช่องยูทูป “ครูสลา คุณวุฒิ OFFICIAL” ที่มีคนติดตามมากกว่า 2 แสน ได้เห็นคอนเทนต์ใหม่ ๆ คือ “ไทบ้าน The Cover” โดยนำนักร้องประกวดที่ไม่ได้แชมป์ทางหน้าจอทีวีมาร้องเพลงดัง ตามเทรนด์คัฟเวอร์เพลง
อีสานบ้านเฮา
“เมืองเลยฉันรักเธอ” เสียงแผ่นดิน สื่อสารสุขไทเลย
จังหวัดเลยเป็นเมืองที่ขึ้นชื่อในเรื่องของแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติภูเขาป่าไม้ที่สวยงามและยังเป็นเมืองที่มีวัฒนธรรมวิถีชีวิตที่เป็นเอกลักษณ์ ทำให้สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยวทั้งในและต่างประเทศให้หมุนเวียนกันเข้ามาเยี่ยมชมแหล่งท่องเที่ยวในจังหวัดเลยอย่างไม่ขาดสาย
ผาพุงเมืองเลยผ่านเลนส์ : อะเมซิ่งใหม่สุดที่ต้องดูด่วนเลย
รักครั้งแรกประทับใจเสมอไม่มีวันลืมเลยสมัยเป็นนักเรียนชั้นมัธยมอยู่ที่โรงเรียนบ้านนานายกพิทยากร เห็นภาพครั้งแรกจากหน้าปกหนังสือ อสท. ใบเมเปิ้ลสีแดง จำภาพได้แม่น นึกในใจเมืองไทยสวยอย่างนี้เลยหรือ เลยสวยอย่างนี้จริง ๆ หรือเลย
คนสร้างพิณ พิณสร้างคน โดยอาจารย์ทรงศักดิ์ ประทุมสินธุ์
คนสร้างพิณ พิณสร้างคน เยี่ยมชมการผลิตดนตรีพื้นบ้านอีสานของอาจารย์ทรงศักดิ์ ประทุมสินธ์
จ.บุรีรัมย์ มีปราสาท|กู่โบราณสมัยขอม มากที่สุดในประเทศไทย
วันนี้เดินทางไปชื่นชม"ปราสาทโคกงิ้ว" อ.ปะคำ จ.บุรีรัมย์
ทีมช่างกำลังลุยปรับปรุง ทำงานกันมาได้ 4 เดือนแล้ว ภายในต้นปีหน้าคงเสร็จสมบูรณ์
รายการสืบสานศิลปวัฒนธรรมไทย – นิตยสารทางอีศาน
นิตยสารทางอีศาน ลึกซึ้งถึงรากเหง้า เข้าใจปัจจุบัน รู้ทันอนาคต รายการสืบสานศิลปวัฒนธรรมไทย ออกอากาศวันจันทร์ ถึง วันศุกร์
เวลา 14:00 น ถึง เวลา 16:00 น ทางสถานีวิทยุกระจายเสียงพระพุทธศาสนา ศิลปะวัฒนธรรม ชมรมคนมีบุญ FM 97.00 เมกกะเฮิร์ต และ106.75 เมกะเฮิรตซ์ ออกอากาศพร้อมกัน
วัดบ้านอ้น ตำบลดงลาน อำเภอเมือง จังหวัดร้อยเอ็ด
ดำเนินรายการโดย
ท่านทรภูไพร วันโพนทอง นายกสมาคมวิชาชีพสื่อวิทยุโทรทัศน์ภาคประชาชนจังหวัดร้อยเอ็ด
ราชินีดอกหญ้า
ราชินีดอกหญ้า l E-shann Classic Music [ MV official ]
ทาง
เทียวทางให้สุดเส้น อย่าถอยหลังให้คนย่ำตายกะตายหน่าพุ้น คนจั๊งญ่องว่าหาญ
วิดีโออีสานพาเที่ยว
อีสานพาเที่ยว
อีสานแซบ
‘ลาบปู’ กินสะเดาบานคู่กับลาบปูยามค่ำ
วิธีการปรุงลาบปูคือง่ายมาก โดยเริ่มจากใส่เกลือลงในอ๋อปูสักหนึ่งช้อนชา แล้วบีบมะกอกสุกตามลงไปสักลูก มะกอกสุกให้รสเปรี้ยวนวลเข้ากันได้ดีกับเมนูปูนาหน้าหนาว เครื่องชูรสมีแค่นี้ หากยังขาดเปรี้ยวและเค็มก็ให้เติมเกลือและมะกอกเพิ่ม หลังจากนั้นให้ใส่พริกป่นตามไป และใส่ข้าวคั่วพร้อมต้นหอมผักชีเป็นอันดับสุดท้าย
แกงส้มปลาเหนียว
อาหารสร้างภูมิต้านทานในยุคสมัยโควิด-19 ระบาด แกงส้มปลาเหนียว คือ แกงส้มแบบอีสานทานคู่กับลาบแค่น และลาบแหลว
ความทรงจำครั้งยังเยาว์
การนำเอาใบย่านางมาปรุงเป็นอาหาร จึงนับเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านแต่ดั้งเดิมที่คิดค้นได้อย่างชาญฉลาด อีกทั้งในเห็ดฟางให้วิตามินซีสูงต่อร่างกาย เป็นอาหารที่ให้คุณค่าทางโภชนาการสูง ดังนั้นในแกงเห็ดฟางใบย่านางหนึ่งจานนั้นจะประกอบไปด้วยผักพื้นบ้านอันมีประโยชน์ต่อร่างกายนานัปการ และจัดได้ว่าเป็นอาหารเมนูสุขภาพอีกจานหนึ่ง
วรรณกรรม
นวนิยาย: กาบแก้วบัวบาน (๖)
“เจ้าก็รู้” เวียงจันทราย้ำคำพูดเสียงแจ่มใส “ที่ตระหง่านอยู่ต่อหน้าเจ้า คือเจดีย์พ้นทุกข์ ใครก็ตามที่มุ่งสู่ทางพ้นทุกข์ แต่ละคนดั้นด้นมากราบไหว้องค์เจดีย์ นั้นคือภารกิจพวกเขา ส่วนจะพ้นทุกข์หรือไม่ขึ้นอยู่กับวิธีการของแต่ละคน” ตวัดสายตากลับมาจ้องมองหน้าเหมราชเหมือนจะค้นหาอะไรบางอย่างที่ซ่อนลึกอยู่ในดวงตา “ทั้งเจ้า ทั้งข้า ทั้งองค์เจดีย์และผู้มากราบไหว้ ล้วนแต่มีภารกิจด้วยกันทั้งนั้น และภารกิจยังไม่สิ้นสุด”
เรื่องสั้น : กำแพง
ไอ้ห่า! มึงต่อยกับกูไหม ? ขบวนกลองยาวงานบวชพลันหยุดชะงัก จากขบวนแห่นาคกลับตาลปัตรเป็นสังเวียนมวยอย่างช่วยไม่ได้ หนุ่มเลือดร้อนรุ่นใหญ่ผมสองสีกลับมาท้าตีท้าต่อยกันกลางงานเหมือนเด็กวัยรุ่น
นวนิยาย : กาบแก้วบัวบาน (๕)
ข้าไม่มีเวลาได้ท่องเที่ยว ชายชุดขาวพูดด้วยสีหน้าขึงขังจริงจัง “บรรพบุรุษข้าเคยไปทวารวดี และศรีอโยธยา ปู่ข้าท่องลุ่มน้ำบางกอกมาแล้ว พ่อข้าบอกว่า เคยท่องเมืองล้านนา เมืองล้านช้าง แต่พ่อข้าห้ามนักห้ามหนา อย่าท่องเมืองรัตนโกสินทร์” หยุดหายใจ มองจ้องเข้าไปในดวงตาของเหมราชแล้วพูดเสียงหนัก ถ้ากรุงเทพฯ ที่เจ้าพูดถึงเป็นเมืองรัตนโกสินทร์ พ่อข้าห้ามไปเด็ดขาด
นวนิยาย: กาบแก้วบัวบาน (๔)
หลังจากเหมราชพลัดหลงมาอยู่ศรีโคตรบูรณ์ ได้เป็นสหายกับเจ้าเชียงรุ้งลูกชายเจ้าเมือง ตกลงรับรักกับเจ้าฟ้าคำหยาด เจอแต่เรื่องราวอันลึกลับงงงวย เหมราชเริ่มเป็นห่วงเรื่องทางบ้าน ธุรกิจ ญาติพี่น้อง เริ่มหาตู้โทรศัพท์เพื่อติดต่อกลับทางบ้าน แต่ไม่พบเจอแต่สิ่งไม่คาดคิดมากมาย พร้อมความในใจของสหายคนใหม่ เจ้าเชียงรุ้ง เหมราชจะรับมืออย่างไรดี
จดหมายจากนักอ่าน
ภารตนิยาย : ศักดิ์ศรี แย้มนัดดา แปล ตัด ต่อ แต่ง เติม จากคัมภีร์ภาษาสันสกฤต ปรากฤต และทมิฬ
ภารตนิยาย : ศักดิ์ศรี แย้มนัดดา แปล ตัด ต่อ แต่ง เติม จากคัมภีร์ภาษาสันสกฤต ปรากฤต และทมิฬ โดยเริ่มตั้งแต่เรื่องต่างๆในคัมภีร์พระเวทตั้งแต่ ๔๐๐๐ ปี เรื่อยมาจนถึง มหากาพย์รามายณะ มหากาพย์มหาภารตะ และคัมภีร์ปุราณะต่างๆ ๑๘ คัมภีร์ ซึ่งเล่มสุดท้ายเขียนขึ้นเมื่อ ๑๐๐๐ กว่าปีนี่เอง
จดหมายจากผู้อ่าน
ขอแจ้งให้สมาชิก และพี่น้องปล้องปลายทราบทั่วกันในที่นี้เลยว่า มีข่าวสารข้อเขียนเรื่องราวใด ๆ ให้ติดต่อสำนักที่อยู่กรุงเทพฯ แห่งเดียวเท่านั้นขอบพระคุณคุณพ่อประสาสน์ รวมทั้งคุณพ่อบุญเลิศ สดสุชาติ ในความเมตตาส่งข้อเขียนและคำพรมาให้ชาวคณะทางอีศานเป็นประจำครับ
จดหมาย
นิตยสารทางอีศานได้มอบความรักและเมตตาต่อผมและคณะ ในการจัดพิมพ์ “บันทึกการสำรวจวิถีชีวิตลุ่มน้ำเสียวใหญ่” ผมรู้สึกซาบซึ้งเป็นอย่างมาก จนไม่อาจที่จะสรรหาคำพูดใดมาพรรณนาได้
ใบหน้านักอ่าน ทางอีศาน
แม่ใหญ่หนา พิบูล อายุ 84 ย่าง ชาวบ้านป่าสังข์ อ.จตุรพักตรพิมาน จ.ร้อยเอ็ด จบ ป.4
“ภาษาไทยนี่แข่งได้ ภาษาอื่นถ้าได้เรียนกะสิได่คือกัน” แม่ใหญ่ว่า
แม่ใหญ่ตำหมากกินแล้วมานั่งอ่านทางอีศาน ไล่ไปตั้งแต่หน้าคณะผู้จัดทำ สารบาญ . . .
นิตยสารทางอีศาน