หมอลำกับลำตัด คนละยุคคนละอย่าง
หมอลำ คือ ผู้ชำนาญ หรือผู้เชี่ยวชาญการเปล่งเสียงและถ้อยคำเป็นทำนองอย่างเสรี โดยไม่กำหนดความสั้นยาว จะเล่นเล่านิทานหรือโต้ตอบหญิงชายก็ได้
เครื่องดนตรีประกอบลำคือแคน คนเป่าแคนคู่กับหมอลำเรียกหมอแคน
พบหลักฐานเก่าสุดเกี่ยวกับหมอลำกับหมอแคน คือลายเส้นบนเครื่องมือสัมฤทธิ์ พบที่เวียดนาม อายุไม่น้อยกว่า 3,000 ปีมาแล้ว เป็นการละเล่น (ไม่เป็นการแสดง) ในพิธีกรรมเลี้ยงผี เพื่อวิงวอนร้องขอฝนฟ้าความอุดมสมบูรณ์จากผีฟ้าผีแถน หลังจากนั้นอีกนานมากถึงมีพัฒนาการเป็นการแสดงเพื่อความบันเทิงเริงรมย์ตราบจนปัจจุบัน
คนเป่าแคนและฟ้อนเต้น ราว 2,500 ปีมาแล้ว การละเล่นในพิธีกรรม มีฟ้อนแคน ขับลำ ลายเส้นคัดลอกจากขวานสัมฤทธิ์ พบในวัฒนธรรมดองเซิน ตอนเหนือของเวียดนาม
หมอลำ เป็นคำประสมระหว่าง หมอ กับ ลำ (หมอ แปลว่า ผู้ชำนาญ, ลำ แปลว่า การเปล่งเสียงและถ้อยคำเป็นทำนองอย่างเสรี มีความยาวไม่กำหนดตายตัว โดยเน้นถ้อยคำเป็นหลักมากกว่าทำนอง มักเล่นเล่าเรื่องเป็นนิทานตำนาน และเล่นโต้ตอบระหว่างหญิงกับชาย)
ลำ มีความหมายเดียวกับ ขับ (ต่างจากร้อง แปลว่าการเปล่งเสียงและถ้อยคำ มีความยาวกำหนดไว้ตายตัวว่าเพลงหนึ่งมีกี่คำ จะมากหรือน้อยกว่าไม่ได้) ลำ มีใช้ทั่วไปบริเวณลุ่มน้ำโขงตั้งแต่เวียงจันลงไปทางใต้ รวมอีสานในไทย เช่น ลำสีพันดอน เหนือเวียงจันขึ้นไปใช้ขับ ไม่ใช้ลำ เช่น ขับทุ้มหลวงพระบาง
หมอลำ กับ ลำตัด เป็นการละเล่นหรือการแสดงคนละยุคคนละอย่างต่างกัน (ตอบที่มีผู้ถามมาหลายวันแล้ว)
1. หมอลำแรกมีบริเวณลุ่มน้ำโขงราว 3,000 ปีมาแล้ว แต่ลำตัดแรกมีที่กรุงเทพฯคราวเดียวกับลิเกในสมัย ร.5 ห่างกันมากกว่า 2,500 ปี
2. หมอลำเป็นวัฒนธรรมของคนในตระกูลไทย-ลาว แต่ลำตัดมาจากวัฒนธรรมมุสลิมทางภาคใต้(ที่รับจากอาหรับ, เปอร์เซีย อีกทอดหนึ่ง) แล้วถูกปรับใช้ด้วยตระกูลภาษาไทย-ลาวในกรุงเทพฯ สมัย ร.5
3. หมอลำมีเครื่องดนตรีคลอเคล้าคือแคน แต่ลำตัดมีกลองรำมะนาตีประโคมตามประเพณีมุสลิม
ลำตัด เป็นคำประสมของลำกับตัด หมายถึงลำแล้วตัดให้สั้นลงตามที่กำหนดอย่างกะทัดรัด ด้วยทำนองเพลงโต้ตอบหลากหลายต่างๆกันที่มีอยู่แล้ว เช่น หมอลำ, เพลงฉ่อย, เพลงโคราช, เพลงพาดควาย, เพลงอีแซว, เพลงขอทาน, เพลงลิเก, ฯลฯ จนถึงลูกกรุง, ลูกทุ่ง
ข้อมูลจาก facebook: Sujit Wongthes
ภาพจาก: sujitwongthes.com
