แมงมุมพิษอีสาน
คอลัมน์: หมออีศาน
Column: Doctor of E-Shann
นิตยสาร “ทางอีศาน” ฉบับที่ ๑๙
ปีที่ ๒ ประจำเดือนพฤศจิกายน ๒๕๕๖
ศ.นพ.อมร เปรมกมล
ชีวิตคือการเรียนรู้ โดยเฉพาะแพทย์ที่สนใจเรียนรู้ บ่อยครั้งหมอได้ความรู้ใหม่จากคนไข้ ถ้ารู้จักสนใจจะเรียน วันนี้ได้เรียนรู้เรื่องใหม่ น่าสนใจจากคนไข้ที่ศูนย์สุขภาพชุมชนสามเหลี่ยม อ.เมือง จ.ขอนแก่น เป็นเรื่องการถูกแมงมุมพิษกัด ขอบคุณคนไข้คนนี้ที่กรุณามาให้ความรู้เรื่องที่ผมไม่เคยรู้มาก่อน และน่าจะมีประโยชน์ต่ออีกหลาย ๆ คน
วันที่ ๒๐ มิถุนายน ๒๕๕๖ เวลา ๑๑.๐๐ น. มีลุงคนหนึ่ง มาพร้อมด้วยรอยจุด ๒ จุด ที่เหนือข้อมือซ้าย ห่างกันประมาณ ๔ มม. มีรอยบวมแดงรอบ ๆ แผลเพียงเล็กน้อย ไม่ปวด แต่รู้สึกมึนชาที่มือ้ข้างที่ถูกกัด เหตุเกิดเมื่อราวเที่ยงคืนเมื่อคืนนี้เองขณะที่ผู้ป่วยนอนหลับอยู่ในที่นอน รู้สึกเจ็บแปลบที่เหนือข้อมือ จึงตื่นขึ้น หลังจากรู้สึกแขนและมือมึนชา เหมือนมีใยแมงมุมมาชักพันรอบมือ จึงมั่นใจว่าไม่ใช่ตะขาบ เพราะตะขาบจะปวดมาก คิดว่าเป็นแมงมุมเพราะเคยเห็นตัวแมงมุมที่มีผู้รู้ว่าเป็นแมงมุมพิษของอีสาน ที่ชื่อแมงมุมขาว จึงรีบเอานํ้ามะนาวใส่ และวันนี้มาขอให้หมอเอาเข็มไน (เขี้ยวเล็ก ๆ) ออกให้ น้องผู้ช่วยพยาบาลช่วยเขี่ยออกมาได้สองชิ้น
ชาวบ้านเชื่อว่าหากไม่ได้เอาเข็มไนที่ติดอยู่ที่แผลออกจะทำให้มีปัญหาเรื้อรังตามมาจนตาย คือเมื่อถูกอากาศเย็นจะมีอาการหนาวสะบั้น ครั้งละนานเป็นชั่วโมง และจะรักษาไม่หาย หากไม่ได้เอาเข็มไนออกภายใน ๕ ปี ซึ่งการเอาเอาออกทันที หากทิ้งไว้นานไปยิ่งมีโอกาสเอาออกได้ยาก ถ้าเกิน ๕ ปีก็จะไม่สามารถหาพบ
คนไข้บอกว่าพบแมงมุมชนิดนี้บ่อยในบ้าน มีลักษณะสีขาวเทา
แมงมุมชนิดนี้ไม่นิยมชักใยแต่จะวิ่งไปตามพื้นพร้อมหยุดเป็นระยะ ๆ ออกล่าเหยื่อไปเรื่อย ๆ สามารถอยู่ได้ทั้งในป่า และในบ้าน ผู้ป่วยรายนี้ถูกกัดขณะนอนหลับบนที่นอนกางมุ้งที่ห้องนอนชั้นล่างของบ้านยามเที่ยงคืน
ผมหาโลดทะนงแดง (ฝนกับหมาก) ไม่ได้ รางจืดก็ไม่มี จึงหันมาให้ยาโฮมีโอ (ชื่อ Colocinth 30C) หลังจากผู้ช่วยดึงเข็มไนออกมาได้จริง ๆ ผู้ป่วยรับปากจะไปเอาแมงมุมที่บ้านมาให้ได้เพราะจะต้องกำจัดออกจากบ้านให้หมดอยู่แล้ว เคยทำมาหลายครั้งแล้ว ถ้าผมได้มาคงสามารถเตรียมยาโฮมีโอพาธีย์สำหรับแมงมุมชนิดนี้ได้
สมุนไพรโลดทะนงแดง เป็นสมุนไพรยอดฮิตรูจั้กกันดีในแวดวงหมอพื้นบ้านที่เชี่ยวชาญด้านการรักษาพิษงูหรือสัตว์มีพิษกัดต่อย สมุนไพรตัวนี้มีความโดดเด่นในการถอนพิษสัตว์ร้ายได้ดีมาก บางรายมีพิษตกค้างสะสมในร่างกายเป็นเวลานานหลายปี แต่พอได้รับการรักษาจากหมอพื้นบ้านผู้เชี่ยวชาญโดยการใช้โลดทะนงแดงถอนพิษ อาการที่เกิดจากพิษนั้นก็หาย
วิธีการใช้รักษาพิษงู หมอพื้นบ้านจะใช้รากโลดทะนงแดง โดย
-ใช้ราก ฝนกับนํ้ามะนาว นํ้าดื่ม แก้ผิดสำแดงพิษแมงมุม ทำให้อาเจียน ถอนพิษเบื่อเมา
-ใช้ราก ผสมกับเมล็ดหมาก ฝนกับนํ้ารับประทาน แก้พิษงู หรือผสมกับนํ้ามะนาว ใช้ทาแผลแก้พิษงู
-ใช้ราก ฝนนํ้ากินทำให้อาเจียน เพื่อถอนพิษคนกินยาเบื่อ เมาพิษเห็ดและหอย แก้พิษงู แก้เสมหะเป็นพิษ (เสมหะหรืออุจจาระเป็นมูกเลือด) แก้หืด แก้วัณโรค เป็นยาระบาย นอกจากนี้ยังใช้ถอนพิษเบื่อเมา เช่น พิษจากเห็ดพิษ เมาหอย ยาเบื่อหรือยาพิษ จัดเป็นพวกยาระบายที่ถ่ายพิษของเสียออกจากร่างกาย
มีรายงานการวิจัยว่าโลดทะนงแดง สามารถต้านพิษงูในสัตว์ทดลองได้
โลดทะนงแดง มีชื่อวิทยาศาสตร์ Trigonostemonreidioides (Kurz) Craib อยู่ในวงศ์ Euphorbiaceae ชื่อเรียกอื่นตามท้องถิ่น ดู่เบี้ย ดู่เตี้ย (เพชรบุรี), ทะนง รักทะนง (นครราชสีมา), ทะนงแดง (ประจวบคีรีขันธ์), นางแซง (อุบลราชธานี), โลดทะนงแดง (บุรีรัมย์), หนาดคำ (เหนือ), หัวยาเข้าเย็นเนิน ข้าวเย็นเนิน (ราชบุรี, ประจวบคีรีขันธ์) จากประสบการณ์ของพ่อหมอเอี๊ยะ สายกระสุน แห่งสุรินทร์ โลดทะนงแดงยังเป็นสมุนไพรที่ใช้แก้พิษยาสั่งได้ด้วย วันหน้าจะได้กล่าวถึงสมุนไพรตัวนี้โดยละเอียดอีกครั้งหนึ่ง
ปรากฏว่าคนไข้ที่มาวันนี้รวมทั้งเจ้าหน้าที่ผู้ช่วยพากันยืนยันว่าเคยมีญาติถูกแมงมุมชนิดนี้กัดอีกอย่างน้อยสองราย เมื่อก่อนผมเคยได้ยินก็สงสัยเพราะมีนักวิชาการบอกว่าแมงมุมพิษเมืองไทยไม่มีวันนี้เพิ่งได้มีโอกาสซักไซ้ไล่เลียงอย่างถี่ถ้วนกว่าครั้งใด ๆ จึงเชื่อว่าในเมืองไทยน่าจะมีแมงมุมพิษนะครับชาวบ้านอีสานทั่วไปรู้จักกันดี มีแต่หมอกับพยาบาลนะแหละไม่รู้… แถมได้เข็มไนออกมาเห็นกะตา เอามาแช่แอลกอฮอล์ไว้ เผื่อทำยาโฮมีโอพาธีย์ต่อไป
สำหรับเรื่องราวของ โฮมีโอพาธีย์ เป็นศาสตร์การแพทย์ทางเลือกที่ใช้กันแพร่หลายทั่วโลก แต่เพิ่งเข้ามาในประเทศไทยไม่นาน โฮมีโอพาธีย์นั้นมีอายุประมาณ ๒๓๐ ปี หมอโฮมีโอพาธีย์อาจเรียกได้ว่าเป็นหมอสารพัดพิษเหมือนในนวนิยายกำลังภายในของจีน สามารถนำยาพิษหรือสารพิษมาเจือจางลงไปถึงจุดหนึ่ง จนไม่เหลือโมเลกุลของสสารให้ตรวจพบโดยระบบที่เป็นอยู่ แต่จะคงมีพลังในการบำบัดโรคด้วยหลักเวชกรรมความคล้าย ผมเองก็ได้มีโอกาสรํ่าเรียนวิชานี้มาจากหลักสูตรร่วมกันระหว่างสำนักแพทย์ทางเลือก กับมหาวิทยาลัยอุบลราชธานีที่อาจารย์ต่างชาติมาสอน ก็พบว่าโฮมีโอพาธีย์เป็นศาสตร์ที่มีความโดดเด่นและสามารถใช้อธิบายเรื่องยาก ๆ เช่น ยาฝน นํ้าหมักสูตรป้าเช็ง ได้
หันกลับมาดูเรื่องแมงมุมพิษของภาคอีสานนี่ก็น่าสนใจ แม้ไม่รุนแรงถึงตายเท่าแมงมุมแม่ม่ายดำแม่ม่ายแดงของต่างประเทศ แต่ก็ทำให้ผู้ถูกกัดต้องพิษป่วยทรมานยามอากาศหนาว ๆ ไปได้ตลอดชีพ
วันที่ ๘ กรกฎาคม ๒๕๕๖ หรือราว ๒๐ วันหลังจากนั้น ขณะกำลังเตรียมสอนนักศึกษาแพทย์ ปีที่ ๔ ก็มีเสียงคนเรียกหา คนไข้ที่ถูกแมงมุมกัดมาเรียก “หมอครับ เอาแมงมุมใหญ่ที่หมออยากได้มาฝาก”
ที่แท้เป็นคุณลุงที่เคยถูกแมงมุมกัดเมื่อเดือนก่อน และรับปากว่าจะไปเอาแมงมุมใหญ่ที่ว่ามาให้ปรากฏว่ารักษาคำพูดดีมาก เอามาได้สองตัวเป็น ๆ ดิ้นอยู่ในถุงพลาสติก
แถมตัวหนึ่งมีไข่ เจ้าแมงมุมมันกอดไข่อยู่ เจ้าตัวนี้มันตัวใหญ่กว่าเกือบเท่าตัว
ผมนั่งคิดดูว่าวันนี้คงต้องทำบาปซะแล้ว แต่คงได้เป็นยาแก่เพื่อน ๆ ชาวโฮมีโอพาธีย์ที่จำเป็นต้องใช้ รักษาคนถูกกัดในอนาคต โดยเฉพาะคนที่ต้องพิษหนาวสั่นยามอากาศเย็นและเคยมีประวัติถูกแมงมุมกัด เนื่องจากแมงมุมชนิดนี้น่าจะมีอยู่ทั่ว ๆ ไปในอีสาน
นั่งคิดอยู่ทำไงดีที่จะเอาออกมาใส่นํ้ายาได้ ไม่ถูกกัด และอยากถ่ายรูปให้ผู้สนใจเป็นวิทยาทานด้วย
ในที่สุดก็คิดออก ทำไงรู้ไหมครับ ใช้เข็มแทงที่คอตรงกลาง แล้วเจาะถุงพลาสติกที่ใส่อยู่ แล้วเขี่ยลงกระดาษ ถ่ายภาพ และเอาลงในขวดแช่นํ้ายา คือเหล้าขาวสี่สิบดีกรี นี่แหละ แช่ไว้ ๔๕ วัน ก็พร้อมนำมาดำเนินการต่อได้ หลังจากนั้นแล้วหากใครมีปัญหาเรื่องแมงมุมโทรติดต่อมาได้นะครับ
สำหรับเรื่องราวของโฮมีโอพาธีย์นั้นเป็นศาสตร์การแพทย์ทางเลือกที่ใช้กันแพร่หลายทั่วโลก โฮมีโอพาธีย์นั้นเป็นการแพทย์ทางเลือกที่องค์การอนามัยโลกยอมรับว่ามีผลในการรักษาโรคจริง มีคนนิยมใช้ติด ๑ ใน ๕ ของการแพทย์ทางเลือกยอดนิยมของโลกเลยครับ แต่ที่เหลือเชื่อมากคือจะไม่สามารถตรวจหาสารอะไรในเรมิดีหรือยาของโฮมีโอพาธีย์แต่กลับรักษาโรคได้จริงถ้าเลือกยาได้ตรง เพราะเป็นการเจือจางสารที่เป็นพิษต่อร่างกายเป็นล้าน ๆ ๆ ๆ เท่า จึงมีแต่พลังงานเท่านั้นไม่มีโมเลกุลของสารแต่ก็รักษาโรคได้จริง คล้าย ๆ กับกลไกวัคซีน มีหลักการที่ไม่เหมือนใครและไม่มีใครเหมือนเลย โดยนำยาพิษหรือสารพิษมาเจือจางลงไปถึงจุดหนึ่ง จะไม่เหลือโมเลกุลของสสาร แต่จะคงมีพลังในการบำบัดโรคด้วยหลักเวชกรรมความคล้าย ซึ่งจะได้กล่าวถึงต่อไป
