จากสภาพแวดล้อมที่ต่างกันภายในประเทศ ทำให้ในแต่ละภูมิภาคมีวัฒนธรรมการกิน ที่แตกต่างกันออกไป วิถีชีวิตคนอีสานต่างจากคนเมือง ก็ตรงที่เราสามารถเสาะหาอาหารที่เกิดขึ้นโดยง่าย ตามแหล่งธรรมชาติที่มีอยู่อย่างอุดมสมบูรณ์ เรามักคุ้นเคยกับคำกล่าวที่ว่า “ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว” ดังปรากฏอยู่ในศิลาจารึกในช่วงสมัยกรุงสุโขทัย นาข้าวนอกจากจะเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของปลา ก็ยังจัดได้ว่าเป็นแหล่งรวมอาหารชั้นเลิศที่เกิดขึ้นได้จากภูมิปัญญาคนอีสาน วันนี้ข้าพเจ้าจะพาทุกคนมารู้จักกับ เมนูอาหารอีสานพื้นบ้านซึ่งมีมาแต่โบราณกาล ส่งต่อกันมาจากรุ่นบรรพบุรุษเลยก็ว่าได้ เมนูที่ว่านั่นคือ ลาบเทา
สมัยก่อนบ้านของข้าพเจ้า ด้านหลังเป็นทุ่งนาสีเขียวขจีกว้างไกลสุดลูกหูลูกตา ครั้นเมื่อเดินเล่นลัดเลาะไปบนสะพานไม้ เมื่อยก็หย่อนก้นลงนั่ง มองเหนือผิวน้ำสามารถมองเห็นน้ำใสไหลเอื่อย ๆ เส้นยาวสีเขียวพันกันเป็นเกลียว เมื่อจับดูคล้ายเส้นผมนิ่มลื่นมือ นั่นก็คือสาหร่ายสีเขียวในนาข้าว จากการวิจัยของสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย พบว่าสาหร่ายสีเขียวในนาข้าวบางชนิด สามารถตรึงไนโตรเจนในอากาศให้เป็นสารประกอบไนโตรเจน เช่น แอมโมเนียม ทำให้ข้าวเจริญเติบโต ดังนั้นเมื่อนาข้าวในแปลงไหนที่ขึ้นงาม มักจะมีพืชน้ำชนิดนี้ขึ้นอยู่ด้วยเสมอ เทาคือพืชน้ำชนิดหนึ่ง ที่คนอีสานเรียกว่า เทา หรือผักไก นั่นเอง
เด็กอีสานส่วนใหญ่ล้วนแต่เติบโตมากับธรรมชาติ จึงสามารถเรียนรู้และรับเอาวิถีชีวิตวัฒนธรรมการกินสืบต่อจากผู้ใหญ่ ว่าสิ่งไหนกินได้ สิ่งไหนกินไม่ได้ ทีแรกข้าพเจ้าก็ไม่เคยรู้ว่ามันสามารถเอามาประกอบเป็นอาหารได้ เพราะชอบเอามาเล่นเป็นประจำ จนข้าพเจ้าได้ชิมมันครั้งแรกนั่นแหละ ถึงรู้ว่ามันกินได้ รสชาติของมันอร่อยล้ำอย่าบอกใคร เวลาที่คนไปไร่ไปนา ขากลับมักจะเอาสิ่งนี้กลับมาฝากคนบ้านใกล้เรือนเคียงอยู่เสมอ
ภาพในวัยเด็กยังอยู่ในความทรงจำเสมอ มันเป็นภาพของหญิงชรานั่งยอง ๆ ค่อย ๆ จุดไฟในเตาถ่าน ในฤดูหนาว ฉันมองอย่างเงียบ ๆ ครั้นแล้วย่าก็ยกหม้อตั้งน้ำในเตาไฟ พอน้ำเดือดย่าใส่เทาลงไป ครู่หนึ่งก็หากระชอนช้อนขึ้นมา พักไว้ในตะแกรงให้สะเด็ดน้ำ ย่ากรองเอาเทาโดยใช้ผ้าขาวรองบีบน้ำจนแห้ง วางลงบนเขียงไม้และสับมันเป็นท่อน ๆ พอเสร็จก็นำผักเคียงที่เตรียมไว้ เหล่านั้นเป็นผักพื้นบ้านที่มีสรรพคุณเป็นยาปลูกไว้เกือบจะทุกครัวเรือนอย่าง ใบหูเสือ ยี่หร่า สะระแหน่ หลังจากนั้นย่าจะนำตะไคร้ซอย หอมแดง ถั่วฝักยาว พริก มะเขือเปราะ และแกะเนื้อปลาหมอ หรือบางทีก็ใส่ปูนาที่จับได้ลงไปโขลกกับเทาด้วย จากนั้นก็เทน้ำปลาร้าลงในหม้อ ใส่ทุกอย่างรวมกัน เติมผงชูรสลงไปหน่อยเป็นอันว่าเสร็จเรียบร้อยยกลงจากเตาไฟ
ในประเทศญี่ปุ่นมีการศึกษาพบว่าเครื่องสำอางที่มีสารสกัดจากสาหร่าย ช่วยให้ผิวพรรณดีขึ้น ช่วยลดริ้วรอยต่อต้านอนุมูลอิสระ อีกทั้งยังมีสรรพคุณทางยา นักวิทยาศาสตร์ได้ทดลองใช้สาหร่ายในการป้องกันและรักษาโรคต่าง ๆ เช่น โรคเบาหวาน โรคกระเพาะ และโรคโลหิตจาง โดยใช้คลอโรฟิลล์ที่ได้มาจากสาหร่าย อีกทั้งยังสามารถช่วยลดความเครียดที่มีในร่างกายได้ด้วย ลาบเทาจานนี้จึงเป็นอาหารบ้านนา ซึ่งหารับประทานได้ยาก ทั้งรสชาติของมันเทียบเท่ากับอาหารภัตตาคารเลยทีเดียว ในมื้อเย็นย่าจะชอบชักชวนลุงป้ารั้วบ้านติดกันมานั่งล้อมวงปูเสื่อ กินข้าวด้วยกัน พวกเรามักพูดคุยเรื่องราวต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นภายในชุมชน ตอนเด็ก ๆ ข้าพเจ้าจำได้ว่าลุงคนหนึ่งชอบเล่าเรื่องผี ข้าพเจ้าฟังไปด้วย กินไปด้วยลุ้นระทึกและรู้สึกเจริญอาหารดี
อาหารจึงเป็นสิ่งที่เชื่อมต่อความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลได้ดี แต่ทว่าในปัจจุบันแหล่งน้ำสะอาดค่อย ๆ หายไป นาข้าวส่วนใหญ่เจือปนไปด้วยสารพิษ หรือแม้แต่โรงงานอุตสาหกรรมที่ปล่อยของเสียลงในน้ำสะอาด เทาเริ่มหายากซ้ำยังถูกรังเกียจว่าสกปรก และถึงแม้ว่าเทานั้นเป็นพืชน้ำ ตระกูลเดียวกันกับสาหร่าย ซึ่งมีคุณค่าและมีประโยชน์ทางโภชนาการค่อนข้างมากเลยทีเดียว แต่เนื่องด้วยวัฒนธรรมการกินที่เปลี่ยนไป
เด็กรุ่นหลังกลับไม่นิยมบริโภคอาหารภายในชุมชน หันไปสนใจอาหารสำเร็จรูป ต่างคนต่างอยู่และสร้างโลกส่วนตัวของตัวเองขึ้นมา ก้มหน้ามองแต่หน้าจอโทรศัพท์ในมือของตัวเอง ทำให้การเข้าหากันภายในชุมชน หรือแม้แต่วัฒนธรรมการกินที่ดีงามนั้นค่อย ๆ เลือนหายลงไปทุกที
