ความทรงจำครั้งยังเยาว์
ย่างเข้าฤดูกาลน้ำหลาก เสียงฟ้าร้องในยามค่ำเกือบตลอดคืน นับว่าเป็นวันอันโหดร้ายและน่ากลัวในหัวใจใครต่อใครอีกหลายคน เมื่อสายฝนหอบเอามวลน้ำอันมหาศาลเข้ามาสู่บ้านเรือน เรือกสวนและไร่นา สายน้ำให้ทั้งคุณและโทษในเวลาเดียวกัน เฉกเช่นเดียวกันกับในเหรียญ ๆ หนึ่งนั้นมันย่อมจะมีสองด้านในเวลาเดียวกันอยู่เสมอ อาจมีทั้งช่วงเวลาทั้งดีและร้ายปะปนกันไป
สายฝนให้ทั้งความชุ่มฉ่ำเย็นและเหน็บหนาว แม้ในความเป็นจริงแสนน่ากลัว แต่สิ่งที่ซ่อนอยู่ในมุมมืดก็ยังมีมุมสว่างอันสวยสดงดงามรอเราอยู่เสมอ ถ้าคิดในแง่ของพระพุทธศาสนาเมื่อมองทุกสิ่งทุกอย่างให้ถ่องแท้ สิ่งต่าง ๆ ที่ได้เกิดขึ้นมันก็คือ วัฏจักรของสายน้ำ มีจุดเริ่มต้นก็ต้องมีจบ
ทิ้งคืนวันอันโหดร้ายไว้เบื้องหลัง ในเบื้องหน้าเหลือเพียงเศษซากในความทรงจำของความคิดเหมือนสายน้ำที่รินไหลไม่หวนคืน “ฟ้าหลังฝน” เมื่อผ่านพ้นไปทุกอย่างกลับกลายเป็นอดีต เมื่อย่างเข้าสู่หน้าฝน ในยามนี้ชาวนาต่างยินดีเพราะสายฝนเป็นแหล่งก่อเกิดทุกสรรพสิ่งทั้งข้าวปลาอาหารพืชพรรณอันอุดมสมบูรณ์
ย้อนกลับไปในวัยเด็ก สมัยนั้นความเจริญทางเทคโนโลยียังเข้าไม่ถึงที่หมู่บ้านของฉัน แม้แต่ถนนหนทางก็ยังเป็นดินลูกรังสีแดงสะพานไม้ผุกร่อนที่ทอดยาว ทำให้พวกเราต้องเดินไปยังท้องนากันอย่างทุลักทุเล แต่ก็นั่นแหละวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คนที่นี่มักใช้ชีวิตมีความเป็นอยู่กันอย่างเรียบง่าย ยึดแนวเกษตรแบบธรรมชาติ มีการอยู่ร่วมกันกับธรรมชาติได้เป็นอย่างดี อันเป็นวิถีที่ต่างออกไปจากคนในเมือง พวกเราอยู่โดยพึ่งพาธรรมชาติ สมัยนั้นบ้านไหนมีโทรทัศน์ให้ดูก็นับว่าดีถมเถแล้ว
เมนูที่จะนำมาเสนอในฉบับนี้มีชื่อว่า แกงเห็ดฟางใบย่านาง เป็นอาหารพื้นบ้านที่คนอีสานต่างรู้จักกันดี เมนูนี้มีใบย่านางอันเป็นส่วนประกอบสำคัญซึ่งมีสรรพคุณทางยา ที่สามารถรักษาโรคต่าง ๆ ได้อย่างมากมาย จนถูกขนานนามให้เป็นยาอายุวัฒนะกันเลยทีเดียว การนำเอาใบย่านางมาปรุงเป็นอาหาร จึงนับเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านแต่ดั้งเดิมที่คิดค้นได้อย่างชาญฉลาด อีกทั้งในเห็ดฟางให้วิตามินซีสูงต่อร่างกาย เป็นอาหารที่ให้คุณค่าทางโภชนาการสูง ดังนั้นในแกงเห็ดฟางใบย่านางหนึ่งจานนั้นจะประกอบไปด้วยผักพื้นบ้านอันมีประโยชน์ต่อร่างกายนานัปการ และจัดได้ว่าเป็นอาหารเมนูสุขภาพอีกจานหนึ่ง
ขั้นตอนแรกก็เริ่มจากการโขลกพริกกะเหรี่ยง ตะไคร้และหอมแดงให้เข้ากันเสียก่อนกะให้พอเหมาะกับที่เราจะใส่ลงไปในหม้อ โขลกลงไปในครกให้พอหยาบ จากนั้นขยี้น้ำใบย่านางกรองเอาเศษออก ตั้งหม้อเทน้ำใบย่านางลงไปพอน้ำเดือดใส่ส่วนผสมที่เราโขลกเสร็จจนเรียบร้อยแล้วลงไป ใส่น้ำปลาร้าปรุงรสด้วยน้ำปลาและผงชูรสตามใจชอบ จากนั้นใส่เห็ดฟางลงไปปิดฝาทิ้งไว้สักครู่ พอน้ำเดือดอีกครั้งก็ใส่ใบแมงลักหรือที่คนอีสานเรียกว่าผักอีตู่ลงไป ทำให้มีกลิ่นหอมและเพิ่มรสหวาน หรือเราจะใส่ฟักทอง ใบชะอม ลงไปด้วยก็ได้แล้วแต่ความชอบของแต่ละคน
ปู่ของฉันเป็นครูบ้านนอก หลังจากปู่เกษียณออกมาจากชีวิตราชการแล้ว ก็ยังพอหาอะไรให้ได้ทำชโลมจิตใจไม่ให้เหี่ยวแห้ง หากมีเวลาว่างปู่ชอบนั่งอ่านหนังสือใต้ร่มไม้อยู่เป็นประจำ ทั้งเป็นนักประดิษฐ์เครื่องไม้เครื่องมือที่คิดค้นขึ้นมาเอง ยกตัวอย่างไม้กวาดที่ใช้สำหรับกวาดลานดินตรงหน้าบ้าน ปู่ก็ทำไม้กวาดนี้ขึ้นมาจากต้นหญ้าแห้งชนิดหนึ่ง ซึ่งจำไม่ได้แล้วว่ามันคือต้นอะไร แต่ที่แน่ ๆ มันทั้งเหนียวและทนทานกว่าไม้กวาดทางมะพร้าวเป็นไหน ๆ
นอกจากนี้ยังเป็นหมอยาประจำบ้านของพวกเราอีกด้วย จำได้ว่าบริเวณบ้านมีผักพื้นบ้านที่มีสรรพคุณทางยาอยู่หลายชนิด สมัยเด็ก เห็ดฟางมักจะขึ้นเองตามธรรมชาติ ใต้กองฟางบ้างใต้ใบไม้บ้าง บางครั้งก็ผุดขึ้นบนพื้นดินแฉะในสวนหลังบ้าน รสชาติของเห็ดที่ขึ้นเองโดยธรรมชาติมันก็ย่อมจะแตกต่างจากสมัยนี้ ที่มักได้มาจากการเพาะปลูกในเรือนไม้ จำได้ว่าป้าที่อยู่รั้วติดกัน มักจะปันเห็ดฟางหอบเบ้อเริ่ม ให้บ้านฉันอยู่เป็นประจำ
ฉันได้มีโอกาสกลับไปยังบ้านเกิด มันเป็นทริปสั้น ๆ ที่ไม่ได้ตั้งใจไปเท่าไรนัก ขณะเดินจ่ายตลาดเช้าแบบแบกะดิน ที่ต้องบอกแบบนี้ เพราะในแถบนี้ยังมีชาวบ้านนำผักตามฤดูกาล มาวางขายกันแบบแบกะดินกันอยู่เลย ฉันสอดส่องสายตาไปทั่ว ๆ ราวกับนักเดินทางที่กำลังแสวงหาบางสิ่งบางอย่างที่ฝังรากลึกอยู่ในใจมานานแสนนาน จู่ ๆ จะด้วยความบังเอิญหรืออย่างไรก็ไม่อาจทราบได้ ไปเจอเข้ากับกองเห็ดฟางสีขาวที่วางเรียงราย อยู่บนใบตองสีเขียวสดเหนือพื้นดิน ข้างกันมีใบย่านางวางอยู่ด้วย ฉันจ้องมองมันอยู่เนิ่นนานไม่ช้าก็ตัดสินใจเดินไปถามราคาจากหญิงชราที่นั่งยอง ๆ อยู่ แล้วฉันก็ได้วัตถุดิบทั้งหมดกลับมาปรุงเป็นอาหาร
ในเช้านั้นทำให้ฉันได้ซดน้ำแกงร้อน ๆ ช่วงเวลานี้กลิ่นของความทรงจำในวัยเด็กก็ผุดขึ้นในความคิด ดวงตะวันฉายแสงสีทองไปตามผืนดินที่ชุ่มฉ่ำ ดอกเห็ดเงยหน้ารับแสงตะวันของยามเช้า พวกมันต่างงอกเงยขึ้นอย่างสง่างาม ราวดอกไม้อวดกลีบดอกบานสะพรั่งในหลังสวนกลิ่นดินกลิ่นหญ้าล่องลอยตามสายลมเย็น
ภาพของชายชราวัยเกษียณปรากฏขึ้นอีกครั้ง ผมสีดอกเลายืนอยู่หน้าเตาไฟร้อนในมือถือทัพพีซึ่งกำลังปรุงแกงเห็ดฟางในหม้อที่น้ำกำลังเดือดปุด กลิ่นของมันยังคงล่องลอยหอมอบอวลอยู่ในห้วงอดีตแห่งความทรงจำ
