ภาพ: เพนียดคล้องช้าง จาก travelthaimagazine.com
คำฉันท์ วรรณลีลามรดกชาติ (๔๓)
อ่าน (ใหม่) สมุทโฆษคำฉันท์ (๓๑)
ทองแถม นาถจำนง
ไอยการช้าง (จบ)
หากพบช้างป่าตกมันก็ยิ่งอันตราย พระไอยการช้างจึงกำหนดว่า
“อนึ่งพระธินั่งเสดจ์เข้าต่อเถื่อน แลเถื่อนมีพาษี พระธินั่งต่ำตา อย่างควาน ควานอย่าให้ขอ อนึ่งจะทรงบาศ แลเถื่อนมีพาสีก็ดี ตรัสเรียกบาศ อย่ายื่น แลไอยการให้ควาน ๆ ทัง ๔ ประการดั่งนี้ ให้ขุนช้างชาวช้างว่าแก่ขุนตำรวจให้เอากราบมูลพระกรรุณาครั้งหนึ่ง ให้หมายบอกแก่จ่าแลชาวจ้าง ถ้าทรงพระกรรุณามิฟัง ทูลขอถวายชีวิต ถ้ามิฟังแลเสดจ์ ให้นอนกลิ้งเข้าไปหว่างงาให้ช้างแทง จึ่งจะชอบด้วยไอยการ ผี้แลขุนช้างชาวช้างมิได้ทำตามพระไอยการดังกล่าวมาไซ้ ถ้าพระธินั่งเป็นอันตราย ให้เอาชาวช้างฆ่าเสียทังโคตร” (กฎหมายตราวสามดวง เล่ม ๑ หน้า ๖๓-๖๔)
การคล้องบ่วงบาศนั้น พระไอยการช้าง กำหนดไว้ว่า
“ถ้าเสดจ์ทรงบาศไซ้ ผู้ขี่กลางบันดายื่นบาศนั้นให้ดูกาละเทสะ ถ้าเถื่อนต่ำตา เรียกบาศ ให้ยื่น ถ้าช้างพระธินั่งต่ำตา เรียกบาศ อย่ายื่น ถ้าฟันลงกับคอช้าง ขอรับพระราชอาชา( ช –มีเชิง คืออาชญา) มิทำตามพระไอยการ โทษถึงตาย
ถ้าพระธินั่งเข้าต่อเถื่อนคล้องกลางแปลง แลช้างค้ำช้างค่ายเขื่อนทวนหอกช้างติดสองช้าง พระธินั่งแลติดเถื่อนเติบ แลช้างทวนหอกมิเข้าช่วยทัน โทษถึงตาย
อนึ่งถ้าเสดจ์ช้างพระธินั่งเข้าคล้องกางแปลงแลช้างแนมช้างกันช้าง่ายให้เข้าตามกระบวน แลช้างหอกช้างทวนซึ่งองครักษนารายบันดาแซงกันอยู่โดยกระบวนนั้น แลเถื่อนเข้าจวนพระธินั่งเป็นอันตรายไส้ ผู้ขี่ช้างทังปวงนั้นโทษถึงตาย แลฝ่ายองครักษนารายหัวหมื่นหัวพันหัวรองภูดาษหัวปากนั้น โทษใส่ตรุไว้ ๓ ปี ผี้แลพระธินั่งฉุกลหุก ฆ่าเสียทังโคตร”
(กฎหมายตราสามดวง เล่ม ๑ หน้า ๖๔)
อ่าน: คำฉันท์ (1) วรรณลีลา มรดกชาติ
อ่าน: คำฉันท์ (2) จากอินโด-อารยัน สู่สยามพากย์
อ่าน: คำฉันท์ (3) วรรณลีลา มรดกชาติ
อ่าน: คำฉันท์ (4) วรรณลีลา มรดกชาติ
อ่าน: คำฉันท์ (5) วรรณลีลามรดกชาติ
อ่าน: คำฉันท์ (6) วรรณลีลามรดกชาติ ครุ ลหุ
อ่าน: คำฉันท์ (7) วรรณลีลามรดกชาติ เสียงตก
อ่าน: คำฉันท์ (8) วรรณลีลามรดกชาติ
อ่าน: คำฉันท์ (9) วรรณลีลามรดกชาติ ดุษฎีสังเวยกล่อมช้าง 1
อ่าน: คำฉันท์ (10) วรรณลีลามรดกชาติ ดุษฎีสังเวยกล่อมช้าง 2
อ่าน: คำฉันท์ (11) วรรณลีลามรดกชาติ ดุษฎีสังเวยกล่อมช้าง 3
อ่าน: คำฉันท์ (12) วรรณลีลามรดกชาติ ดุษฎีสังเวยกล่อมช้าง (จบ)
อ่าน: คำฉันท์ (13) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 1
อ่าน: คำฉันท์ (14) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 2
อ่าน: คำฉันท์ (15) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 3
อ่าน: คำฉันท์ (16) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 4
อ่าน: คำฉันท์ (17) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 5
อ่าน: คำฉันท์ (18) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 6
อ่าน: คำฉันท์ (19) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 7
อ่าน: คำฉันท์ (20) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 8
อ่าน: คำฉันท์ (21) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 9
อ่าน: คำฉันท์ (22) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 10
อ่าน: คำฉันท์ (23) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 11
อ่าน: คำฉันท์ (24) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 12
อ่าน: คำฉันท์ (25) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 13
อ่าน: คำฉันท์ (26) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 14
อ่าน: คำฉันท์ (27) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 15
อ่าน: คำฉันท์ (28) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 16
อ่าน: คำฉันท์ (29) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 17
อ่าน: คำฉันท์ (30) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 18
อ่าน: คำฉันท์ (31) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 19
อ่าน: คำฉันท์ (32) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 20
อ่าน: คำฉันท์ (33) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 21
อ่าน: คำฉันท์ (34) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 22
อ่าน: คำฉันท์ (35) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 23
อ่าน: คำฉันท์ (36) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 24
อ่าน: คำฉันท์ (37) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 25
อ่าน: คำฉันท์ (38) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 26
อ่าน: คำฉันท์ (39) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 27
อ่าน: คำฉันท์ (40) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 28
อ่าน: คำฉันท์ (41) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 29
อ่าน: คำฉันท์ (42) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 30
อ่าน: คำฉันท์ (43) วรรณลีลามรดกชาติ สมุทรโฆษคำฉันท์ 31
