คำฉันท์ (2) จากอินโด-อารยัน สู่สยามพากย์

02 พ.ค. 2016

จำนวนผู้เข้าชม: 16

คำฉันท์ (๒)
จากอินโด-อารยัน สู่สยามพากย์
ทองแถม นาถจำนง

เคยมีค่านิยมที่ผิดข้อหนึ่งว่า “คำฉันท์” เป็นกวีนิพนธ์ที่สูงค่ากว่าบทกวีฉันทลักษณ์ประเภทอื่น

ค่าของกวีนิพนธ์เขามิได้วัดจากรูปแบบฉันทลักษณ์

ไม่ว่ารูปแบบฉันทลักษณ์แบบใด กระทั่ง “ร้อยแก้วกวีนิพนธ์ – Poetic Prose” ถ้าเขียนได้ “ถึง” จริง ก็คือกวีนิพนธ์ที่ทรงคุณค่า

เกี่ยวกับประเด็น การเขียนไม่มีฉันทลักษณ์ เป็นกวีหรือไม่ ? ขออ้างอิงทรรศนะของ “พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์” จากหนังสือ “วิทยาสารานุกรม”

ก่อนอื่นต้องอธิบายเรื่อง “ค่าของคำในวรรณคดี”ก่อน

“ค่าของคำในวรรณคดี” หรือคุณค่าของคำในบทประพันธ์ มีสองส่วน ส่วนแรกคือคุณค่าทางความหมาย ส่วนที่สองคือคุณค่าทางเสียง

คุณค่าทางความหมายนั้น ประกอบด้วยสองส่วน คือ “ความหมายตามไวยากรณ์อย่างหนึ่ง และความหมายที่แนะภาพอีกอย่างหนึ่ง ความหมายที่ให้ไว้ในพจนานุกรมย่อมเป็นความหมายกลาง ๆ หรือความหมายมาตรฐานซึ่งมีที่ใช้ทั่ว ๆ ไป แต่เมื่อได้ผูกคำเข้าเป็นประโยคแล้ว คำหนึ่ง ๆ ย่อมมีความหมายที่แนะภาพละเอียดลออ ออกไปอีก เนื่องจากความหมายของถ้อยคำที่ห้อมล้อมเข้าประกอบด้วย” (“วิทยาสารานุกรม” )

คุณค่าทางเสียง ก็ประกอบด้วยสองส่วนเช่นกันคือ มีค่าตามลำนำของเสียง และมีค่าตามคุณภาพของเสียงที่ประกอบเป็นพยางค์ขึ้น

ดังนั้นกวีนิพนธ์จึงควรอ่านออกเสียงดัง หรือให้มีเสียงก้องในสมองเวลาอ่านด้วย

มาถึงประเด็นว่า ร้อยแก้ว (คือไม่มีฉันทลักษณ์) เป็นกวีนิพนธ์ได้หรือไม่ ?

พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ ทรงอธิบายว่า

“กำลังหรือค่าในวรรณคดีซึ่งมีอยู่ ๔ อย่างดังที่กล่าวมานั้น จะใช้พร้อมกันก็ได้ หรือจะใช้แต่บางอย่างก็ได้ ถ้าใช้บางอย่างแล้วก็เป็นคำร้อยแก้ว ถ้าใช้พร้อมกันก็เป็นคำร้อยกรอง นี่เป็นหลักทั่ว ๆ ไป แต่มีกรณีคาบเส้น เช่น บางคนถือว่าถ้าเรียงถ้อยคำให้เป็นลำนำ คือให้เป็นไปตามมาตราฉันทลักษณ์แล้ว คำที่เรียงขึ้นนั้นก็เป็นกวีนิพนธ์ แต่ความจริงหาเป็นเช่นนั้นไม่ คำที่เรียงขึ้นตามฉันทลักษณ์เป็นคำร้อยกรอง Verse ซึ่งอาจจะเป็นกวีนิพนธ์ Poetry หรือไม่ก็ได้

และคำร้อยแก้วซึ่งมีลำนำ แต่ลำนำนั้นไม่เป็นไปตามมาตราแห่งฉันทลักษณ์ ถึงแม้ตามรูปจะเป็นคำร้อยแก้ว แต่ถ้าใช้ถ้อยคำให้มีค่าทั้ง ๔ ประการดังที่กล่าวมา ก็ถือว่าเป็นกวีนิพนธ์เหมือนกัน ซึ่งเรียกว่า Poetic Prose คำร้อยแก้วกวีนิพนธ์”

รูปแบบจึงมิใช่ตัวตัดสินว่าเป็นกวีนิพนธ์หรือไม่

แต่อยู่ที่ว่า บทประพันธ์นั้นมีค่าหรือมีพลังครบครันทั้งสี่ข้อดังกล่าวข้างต้นหรือไม่ ?

“กลอนเปล่า” ที่เขียนได้ “ถึง” จริง ก็เป็นกวีนิพนธ์

“คำฉันท์” ถ้าสักแต่เขียนได้ถูกต้องตามฉันทลักษณ์ แต่ค่าด้านอื่น ๆ “ไม่ถึง” มันก็ไม่อาจนับเป็นกวีนิพนธ์
______________________

ทองแถม นาถจำนง

ทองแถม นาถจำนง เป็นทั้งสื่อมวลชนอาวุโสและนักวิชาการที่ทำงานอย่างต่อเนื่องรวมทั้งยังเป็นอดีตนายกฯ สมาคมนักกลอนแห่งประเทศไทย และยังเป็นเจ้าของงานเขียนอีกมากมาย โดยเฉพาะในนามปากกา “โชติช่วง นาดอน” กับงานเขียนงานแปลเรื่องจีน และงานเขียนหลากหลายประเภททั้งประวัติศาสตร์ วรรณกรรม บทความ รวมบทกวีนิพนธ์ วิเคราะห์เศรษฐกิจสังคมการเมืองรวมแล้วกว่า ๖๐ เล่ม ตลอดระยะเวลาบนถนนสายวรรณกรรม

ทองแถม นาถจำนง

คำฉันท์ (2) จากอินโด-อารยัน สู่สยามพากย์

ติดตามเรา

บทความล่าสุด