คำผญา (๑)
“มีเงินเต็มภาชน์ บ่ท่อมีผญาเต็มปูม”
มีเงินเต็มสำรับ ไม่เท่ามีปัญญาเต็มภูมิ
ความหมาย
ผญา คือ ปรัชญา คนอีสานออกเสียง ปร เป็น ผ เช่น
เปรต ออกเสียงว่า เผต ปราสาท ออกเสียงว่า ผาสาท,
ปะรำ ออกเสียงว่า ผำ, โปรด ออกเสียงว่า โผด,
ปราบ ออกเสียงว่า ผาบ ฯลฯ
ปรัชญา หมายถึง ความรู้และความจริง ผญา ก็คือ ความรู้และความจริง
ใครที่มีความรู้และรู้จักความจริง คนนั้นย่อมมีปัญญา นักปราชญ์อีสานกล่าวว่า มีเงินเต็มภาชน์ บ่ท่อมีผญาเต็มปูม หมายความว่า มีเงินมากมายแค่ไหนก็ไม่เท่ามีปัญญา
อย่างไรก็ตาม คนก็ยังอยากได้เงินมากกว่าปัญญา เพราะเงินคืออำนาจ แต่มีคำถามย้อนกลับว่า ถ้าไม่มีปัญญาจะได้เงินมาจากไหนเล่า เงินทอง ไม่ใช่ของหาได้ง่าย
มีอยู่บ้างดอกที่บางคนโชคดีได้รับมรดกตกทอดมาจากบรรพบุรุษ มาจากพ่อแม่ที่เป็นมหาเศรษฐี ใช้กินเที่ยวอย่างสุรุ่ยสุร่าย ใช้อย่างคนไม่มีปัญญา ใช้ทั้งชาติก็ไม่หมด แต่ก็มีไม่น้อยเช่นกันที่ใช้ทรัพย์สินมรดกตกทอดหมดไปชั่วพริบตา โดยไม่ได้เกิดประโยชน์อะไรขึ้นมาเลย นี่กระมังจึงเป็นเหตุให้เกิดปรัชญาที่ว่า มีเงินเต็มภาชน์ บ่ท่อมีผญาเต็มปูม
ทุกวันนี้เศรษฐีมีน้อยและที่มีอยู่ก็เป็นเศรษฐีที่มีปัญญาอีกด้วย ถ้าไม่มีปัญญาก็เป็นเศรษฐีไม่ได้ส่วนคนที่ยังจนอยู่ทุกวันนี้ก็เพราะมีปัญญาน้อย,
คนไม่มีปัญญาก็ไม่มีโอกาส คนปัญญาน้อยก็มีโอกาสน้อย คนมีปัญญาแค่ครึ่ง ๆ กลาง ๆ ก็มีโอกาสแค่ครึ่ง ๆ กลาง ๆ คนมีปัญญามากก็มีโอกาสมาก นักปราชญ์ไทยกล่าวว่ามีวิชาเหมือนมีทรัพย์อยู่นับแสน เป็นความจริงที่สิ้นสุด เถียงไม่ได้
คนจะเกิดปัญญาได้ ต้องมีการเรียนรู้, แต่มีความรู้เพียงอย่างเดียวปัญญาก็จะยังไม่เกิด
ปัญญาจะเกิดจากการเรียนรูแ้ ละการคิด, เรียนแล้วคิด เรียนแล้วไม่คิดก็ไม่ได้ประโยชน์อะไร เรียนรู้ในสิ่งที่ดี คิดในสิ่งที่ดีก็จะเกิดปัญญาที่ดี, ปัญญาที่ดีจะนำพาชีวิตให้เจริญรุ่งเรือง
ถ้ามีปัญญาแล้ว เงินจะไม่ใช่สิ่งสำคัญสำหรับชีวิต เพราะคนมีปัญญาจะดำรงชีวิตอยู่ได้ โดยไม่ต้องพึ่งพาเงินเสมอไป
