ตอนเปิดผ้าม่านกั้ง แรกหลงฮอยอีสาน
ทางอีศาน ฉบับที่ ๗ ประจำเดือนพฤศจิกายน ๒๕๕๕
คอลัมน์: หลงฮอยอีสาน
Column: Passion of E-shann Culture Trial
ผู้เขียน: นัทธ์หทัย วนาเฉลิม
ภาพจาก library.msu.ac.th
ภาพเขียนโดย อิทธิพล วาทะวัฒนะ
ค่าที่เป็นบุตรสาวของครอบครัวที่พ่อและแม่เป็นห่วงยิ่ง จึงต้องจำใจยุติงานผาดโผนในปศุสัตว์ฟาร์ม แล้วหันมาประกอบสัมมาชีพด้านรักษาสัตว์เล็กแทน แต่ด้วยความที่ชาวบ้านในชุมชนอยู่กันแบบพื้นบ้านมาแต่เดิม เมื่อมีสิ่งใหม่มาเปลี่ยนแปลงความเชื่อเดิมๆ ย่อมเป็นเรื่องยากที่จะสำเร็จ ในหลายเรื่องชาวบ้านมองด้วยสายตาไม่เข้าใจ
“การทำหมันเป็นการเฮ็ดบาปสัตว์ อยู่ซือ ๆ ก็สิเอาเข็มไปจิ้ม เอามีดไปปาด ให้มันเจ็บโต”
มนุษย์ไม่ได้เกิดมาเพื่อที่จะรักเพียงแค่ตนเองหากแต่เกิดมาเพื่อเรียนรู้ที่จะเข้าใจและรักผู้อื่นด้วยเช่นกัน มันคงถึงเวลาที่ฉันต้องออกมานอกหลุมหลบภัยเสียที
“ได้ยินว่ามื้อโฮมบุญโยมไปหาถามถึงเรื่องเก่า ๆ เรื่องปริศนาคติธรรมจากซุมพ่อใหญ่แม่ใหญ่แม่นบ่” หลวงพี่ยาวถามขึ้น ขณะแวะพักครึ่งทางที่หน้าคลินิก ก่อนจะไปสอนหนังสือให้กับโรงเรียนวัดใกล้ ๆ กัน
“ค่ะ แต่บางทีเรื่องเดียวกันถามสิบคน ได้คำตอบที่ไม่เหมือนกันเลยสักคนก็มี” ฉันตอบตามความสัตย์
“งั้น โยมลองไปหาตาสมบูรณ์กับยายเคนเด้อแกอายุเก้าสิบกว่าแล้ว คือสิมีเรื่องเล่าหลายอยู่ แต่ต้องรีบไปหน่อยเด้อ” ฉันพนมมือแล้วยิ้มรับคำพระมาโปรด
“ทำไมคะ แกสิย้ายไปอยู่ที่อื่นบ่” ฉันตกใจด้วยยังไม่ทันได้ข้อมูลสำคัญ
“บ่แม่น ก็ชีวิตนี้มันเป็นของไม่เที่ยง อีหยังก็เกิดขึ้นได้เนาะ เฮาก็ต้องอยู่บนความบ่ประมาท” หลวงพี่เทศน์สอน
แดดบ่ายทำเอาเหงื่อหยดเป็นสาย ตาสมบูรณ์และยายเคนให้การต้อนรับอาคันตุกะแปลกหน้าราวลูกหลานที่จากบ้านไปนาน แต่ก่อนที่จะควักเอากระดาษดินสอขึ้นมาบันทึกข้อมูล กระท่อมน้อยทั้งหลังก็ดังก้องด้วยเสียงร่ำไห้จ้าของอีนางน้อยในเปลผ้าขาวม้า ยายเคนค่อย ๆ ทะนุถนอมช้อนร่างเด็กน้อยขึ้นในวงแขนพร้อมกับเอื้อนเอ่ยท่วงทำนองที่ฉันไม่เคยได้ยินมาก่อนคล้ายจะเป็นเพลงกล่อมเด็ก แต่ทว่าฟังแล้วแปลกหูยิ่ง
“นอนซะเด้อ หลับตาซะเด้อ
นอนซะหล่า หลับตาแม่สิกล่อม
นอนอ้อมล้อม หลับแล้วแม่สิไกว
พ่อเฮาไปไฮร่เก็บดอกมันปลา
แม่เฮาไปนาเก็บดอกปล้องแอ้ว
แม่เจ้ามาฮอดแล้ว เจ้าค่อยตื่นกินนม
นอนซะเด้อหล่า หลับตาซะแม่เด้อ
กั๊บแกตาโล่ ขึ้นกกโพธิ์ เจ้าหัวไล่ฆ่า
ขึ้นกกป่าจั่วน้อยไล่แทง
ขึ้นกกแดงเอาขวานมาป้ำ
โตนลงน้ำเป็นหมู่อีแข้
นอนแท่แล่อยู่ท่าวังหว้า
ปลารากกล้วยเป่าปี่สีซอ
ปลาสมอเป่าแคนนำก้น
ปลาหลดหม่นลงห้วยลงบ่อ
ปลาค้อบ่ลอยน้ำแกว่งหาง”
“อือ ฮื่อ อือ กะ ฮื้อ อือ ฮื้อ อือ” เสียงแหบพร่าของยายเคนห่างไกลออกไป หัวใจของฉันเต้นช้าลงคล้ายสัตว์ในช่วงจำศีล ในมโนสำนึกสัมผัสได้เพียงความสงบ
เพลงกล่อมเด็ก – กั๊บแก้ตาโล่
(เอื้อน…)
นอนซะหล่า หลับตาอีหลี
เจ้าคนดีอย่าแอ่วพ่อแอ่วแม่
แม่สิไปตักน้ำให้อาบให้สรง
แม่สิหยิบถุงไว้ใส่เงินหมากพ่อ
เงินหมากพ่อได้มาแต่เมืองกุลา
พ่อเจ้าได้มาตั้งแต่ไปฆ่าควายเมืองล่าง
ถึงยามสวยแม่สิย่ำข้าวป้อน
นอนตื่นแล้วเจ้าค่อยแอ่วกินนม
นอนซะแม่เด้อ หลับตาซะแม่เด้อ (ซ้ำ)
(เอื้อน…)
ตามด้วยเพลง – ไกวหลานซอยแหน่
(เอื้อน…)
นอนซะหล่าทองคำลูกแม่
นอนแต่เช้าเจ้าอย่าติงคิง
นอนอิ่มสิ่มหลับตาจ้อยจ้อย
ลูกอ่อนน้อยแม่เจ้าสิไกว
ตาเว็นสวยถึงยามกินข้าว
ให้แจ่มเจ้าลุกมากินนม
(เอื้อน…)
แมวโพงเป้าบ้านเจ้ามีบ่
หออ้อมอ้อยบ้านข้อยกะมี
แมงตาโพเอาโอมาส่ง
แมงกะเบื้อเอาเสื่อมาขาย
อ้ายหัวโล้นโตนน้ำก็งาย
ยาย ยายไกวหลานซอยแหน่
หลานเจ้าไห้อยากกินตับช้าง
ลูกข้อยไห้อยากกินส้มนกยูง
นกยูงบินไปแขวนหางมันไว้
หักไม้ไทรขึ้นห้างหน้าโพธิ์
งาโพธิ์เหง้า ป่าเป้าแล่นขึ้นเวียงจัน
เงินสามพันซื้อช้างมาขี่
เงินสี่ร้อยซื้อสร้อยแขวนคอ
หมากส้มมอคาคออีหล่า
หมากขี้อ้นติดก้นอีนาง
คิงบางบางนอนซะอย่าได้แอ่ว
นอนซะหล่าหลับตาแม่สิกล่อม
นอนอู่แก้วหลับแล้วแม่สิไกว
(เอื้อน…)
“หมอ หมอตื่นเถอะตะเว็นทับตา เดี๋ยวสิปวดหัว” เพลงกล่อมเด็กที่เลื่อนลอยเมื่อครู่กลับดังชัดเจนขึ้นทุกที สติสัมปชัญญะค่อย ๆ กลับคืนมาพร้อมกับความขวยอาย ฉันลากลับพร้อมกับถุงบรรจุเมล็ดมะรุมที่ยายเคนให้มา
“ไทบ้านเฮาก็บ่มีอีหยังดอก อาศัยความเพียงจริงใจเท่านั้นแหละหล่า” ขณะที่ปล่อยให้เปลือกมะรุมปลิวคว้างไปกับสายลมของฤดูแล้งที่พัดมาจากทิศใต้ จู่ ๆ คำพูดก่อนจากของยายเคนก็ดังขึ้นมาในความคิด
รสชาติทั้งฝาดทั้งขมจนขื่นอยู่ในคอ หากแต่เพียงชั่วประเดี๋ยวน้ำลายที่กลืนตามลงไปกลับทำให้เกิดเป็นรสหวานชุ่มคอดีแท้ จนอดคิดเข้าข้างตัวเองไม่ได้ว่านี่อาจเป็นปริศนาธรรมที่ยายเคนบอกใบ้ไว้ เรื่องในภายภาคหน้านั้นสุดที่จะคาดเดาหวังเพียงผลที่ได้รับนั้นจะไม่ต่างจากฤทธิ์เย็นแก้ร้อนในจากเมล็ดมะรุมถุงนั้น.
นัทธ์หทัย วนาเฉลิม: สัตวแพทย์นักเขียน มีงานประเภทนิทาน เป็นคอลัมนิสต์ด้านสุขภาพ สัตว์เลี้ยง ชอบอ่านเรื่องเก่าฟังเรื่องความหลัง ผู้อ่านจะรู้ใจที่หลงรักประเพณีฮีตคองของเธอได้จากทุกประโยคทุกตอนของงานเขียนชุดนี้
