คอลัมน์ : ปิดเล่ม
นิตยสาร “ทางอีศาน” ฉบับที่ ๖๘
ปีที่ ๖ ประจำเดือนธันวาคม ๒๕๖๐
นิตยสารรายเดือนของชาวอีสานและคนไททุกภูมิภาค
ลึกซึ้งรากเหง้า เข้าใจปัจจุบัน รู้ทันอนาคต
เดือนธันวาคม “ข้าวนาปี” เริ่มเก็บเกี่ยวกันแล้ว ในสมัยโบราณชนเผ่าต่าง ๆ ทุกชนเผ่ามีการเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวธัญพืช ซึ่งอาจจะเรียกให้เข้าใจง่าย ๆ ว่า “เทศกาลข้าวใหม่” ไม่ว่าธัญพืชนั้นจะเป็น ข้าวสาลี ข้าวบาร์เลย์ ข้าวชิงเคอ หรือข้าวจ้าว-ข้าวเหนียว ที่เป็นอาหารหลักของคนไท-ลาว
คนที่ได้กินข้าวทุกวันทุกมื้อ อาจจะเคยชินกับกลิ่น-รส ของข้าว จนมิได้รู้สึกถึงความวิเศษของมันแต่ขอให้ทดลองอดข้าว ไม่กินข้าวเป็นอาหารหลักสักเดือนครึ่งเดือน แล้วมาทดลองลิ้มรสข้าว จะรู้สึกถึงกลิ่นรสวิเศษของข้าว
ยิ่งในสมัยโบราณ ข้าวมิได้มีมากมายเหลือเฟืออย่างปัจจุบัน บางถิ่นบางปีอาจจะขาดแคลนข้าวต้องรอจน “ข้าวใหม่” จากฤดูกาลใหม่จึงจะได้กินข้าวกันเต็มอิ่ม “ข้าวใหม่” จะยิ่งเป็นของวิเศษ…
และถ้ายิ่งเป็นข้าวพื้นถิ่นพันธุ์ดีที่กลายเป็นตำนาน อย่างข้าวพญาลืมแกง, ข้าวลืมผัว, ข้าวปิ่นแก้ว ฯลฯ ข้าวที่ได้ลิ้มชิมรสเป็นครั้งแรกของปีก็ยิ่งเป็นของวิเศษ
ในอดีตวัฒนธรรมข้าวไทหลังจากรับอิทธิพลศาสนาพุทธแล้ว เรามีประเพณีทำบุญคูณลานหลังเก็บเกี่ยวทำบุญกุ้มข้าวใหญ่, ทำบุญทานข้าวใหม่(ข้าวจี่, ข้าวหลาม) เป็นต้น ซึ่งก็ยังคงนิยมจัดกันทั่วไปในระดับท้องถิ่น
ปัจจุบัน มีการเชิดชูวัฒนธรรมท้องถิ่นมาเป็นจุดขายด้านการท่องเที่ยว มีบางท้องที่ บางชาติพันธุ์จัดงานเทศกาลข้าวใหม่ เช่น ประเพณีกินข้าวใหม่ของชาวม้งในหลายจังหวัด, เทศกาลข้าวใหม่ปลามันที่สะเมิง, เทศกาลปลาไหลข้าวใหม่หอมมะลิและงานกาชาด อ.ชุมพลบุรี จ.สุรินทร์ เป็นต้น แต่ก็ยังไม่แพร่หลายนัก
“ข้าวใหม่” มีผลผลิตในช่วงเดือนพฤศจิกายน – ธันวาคม อันเป็นช่วงเทศกาลสิ้นปีเก่า-ขึ้นปีใหม่ สมควรมอบมิตรไมตรีความดีงามและมงคลชัยให้แก่กันและกัน “ข้าวใหม่” เป็นสัญลักษณ์มงคลในทุกด้าน นับตั้งแต่เรื่อง “ความอุดมสมบูรณ์-อยู่ดีกินดี”, เป็น “มิ่งขวัญ” เพราะข้าวเป็นพืชชนิดเดียวที่มีขวัญประจำข้าว (โบราณเรียกว่า นางขวัญข้าว, ย่าขวัญข้าว, ปู่ขวัญข้าว, ปัจจุบันเรียกว่าแม่โพสพ) “ทางอีศาน” จึงขอเชิญชวนพ่อแม่พี่น้องมอบ “ข้าวใหม่” เป็นมงคลชัยของขวัญแก่กันและกัน
ซึ่งเดือนธันวาคมปีนี้ในขอบเขตทั่วประเทศหลายท้องที่ จะมีงานเชิดชูข้าวใหม่ ฟื้นฟูเทศกาลข้าวใหม่ โดยมีหลายหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนแยกกันจัดงานรูปแบบหลากหลายตามกำลังของแต่ละองค์กร เช่นมหาวิทยาลัยรังสิต จัดเทศกาลข้าวใหม่ในวันที่ ๖ – ๗ ธันวาคม ส่วนงานสำคัญที่สุดคือการตักบาตรข้าวใหม่ถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ (ท่านที่สนใจติดตามข่าวได้จากสื่อสารมวลชนทั้งสื่อสิ่งพิมพ์และโทรทัศน์)
ในโอกาสสิ้นปีเก่าขึ้นปีใหม่นี้ “ทางอีศาน” ขอขอบพระคุณพ่อแม่พี่น้องที่สนับสนุนให้ “ทางอีศาน” ยังรับใช้สังคมไทยได้ต่อไป และขอคารวะน้อมนำมงคลชัยจงมีแด่ทุกท่านทุกประการตลอดปีใหม่เทอญ.
