ปรากฏการณ์ลุงพล (๑)
นับเป็น “วัฒนธรรมชาวบ้าน” (popular culture) “เก่าแต่ใหม่” ที่น่าสนใจ น่าทำความเข้าใจ น่าให้บทเรียน จากชาวบ้านธรรมดาที่ไม่มีอาชีพเป็นหลักแหล่ง ทำงานรับจ้างทั่วไป บ้านเก่ายังไม่มีฝา หลังคามุงสังกะสี วันดีคืนดี กรณี “น้องชมพู่” ทำให้ลุงพลป้าแต๋นกลายเป็นคนเด่นคนดังประหนึ่งดารา มีรายได้มากมายไม่น่าเชื่อ
จากที่ไม่เป็นอะไรก็เป็นได้หมด นักร้อง นักแสดง พรีเซนเตอร์สินค้า เดินแบบ ออกงาน โชว์ตัว เป็นยูทูปเบอร์ วันดีคืนร้ายกลายเป็นเทวดาตกสวรรค์ ถูกออกหมายจับในข้อหาว่าเกี่ยวกับการตายของน้องชมพู่ เป็นข่าวใหญ่ที่แม้ใครที่ไม่เคยสนใจเรื่องนี้ (คิดว่าไร้สาระ) ต้องไปค้นหาข้อมูลว่าเกิดอะไรขึ้นกับสังคมไทย
บ้านกกกอก ตำบลกกตูม (กก ภาษาอีสานแปลว่าต้นไม้) อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร เป็นหมู่บ้านคนเชื้อสายภูไท ที่ย้ายถิ่นจากตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร ซึ่งอยู่อีกฟากหนึ่งของภูพาน (ไม่ทราบว่าไปเกี่ยวข้องกับเพลงเต่างอยที่คุณจินตหราชวนลุงพลไปร้องด้วย ที่ไม่กี่วัน 2 ล้านวิว ไม่กี่เดือน 22 ล้าน)
บ้านกกกอก อยู่ติดกับหมู่บ้านอื่น ๆ ที่เป็นคนเชื้อสายบรู หรือโส้ ซึ่งผิวจะคล้ำกว่า คนภูไทผิวจะขาวคล้ายคนทางเหนือ (มีคนภูไทกระจายอยู่หลายจังหวัดทั้งสกลนคร นครพนม ร้อยเอ็ด มุกดาหาร ที่โด่งดังก็ที่เรณูนคร ที่มีสาวสวย คนรู้จักเพราะเพลงหนาวลมที่เรณู ของครูสุรินทร์ ภาคศิริ) เราจึงเห็นลุงพลป้าแต๋นผิวขาวหน้าตาดี
ก่อนนี้ “ดงหลวง” เป็น “ดงคอมมิวนิสท์” อยู่ติดกับอำเภอนาแก จังหวัดนครพนม กกกอก กกตูมเคยเป็นส่วนหนึ่งของนาแก เป็นที่รบสู้ “ดุเดือด” ระหว่างกองกำลังฝ่ายรัฐและฝ่ายคอมฯ ซึ่งได้รับการสนับสนุนจาก“ชาวบ้าน” ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวโส้ ตำบลดงหลวงได้รับการยกฐานะเป็นอำเภอเมื่อปี 2527 หลังจากที่มุกดาหารได้รับการยกฐานะเป็นจังหวัดเมื่อปี 2525
ไอดอลสังคมยุคใหม่
สื่อเรียกลุงพลว่า “ไอดอล” รวมเขาเข้าไปในกลุ่มที่มีคน “ชื่นชมยกย่อง” ให้เป็นอะไรสักอย่าง ในกรณีของลุงพลไม่ทราบว่าเป็นอะไร นี่คือ “ไอดอลมวลชน” ซึ่งนิทเช่ นักปรัชญาเยอรมันเรียกว่า “วัฒนธรรมฝูง” (สัตว์) คือไปไหนไปด้วยกัน ทำอะไรทำตาม ๆ กัน โดยไม่ต้องคิด
(คำว่า “ไอดอล” มาจากภาษาฝรั่งเศส idole ที่หมายถึง เทพเจ้าของ “คนนอกศาสนา” pagan god ตามทัศนะของศาสนาคริสต์ที่ถือว่าของตนเที่ยงแท้ ของคนอื่นเทียม ที่มาจากภาษากรีก eidolon แปลว่า “ภาพสะท้อนในน้ำ หรือในกระจก” ซึ่งหมายถึงภาพที่ไม่จริง ภาพลวงตา คำว่า idiolatry แต่เดิมหมายถึงลัทธิบูชาเทพเจ้าเทียม วันนี้หมายถึงการบูชาคน หรือสิ่งใดสิ่งหนึ่งสูงส่งประหนึ่งเทพเจ้า)
คงไม่ต้องพูดถึงรายละเอียดเกี่ยวกับคดีความน้องชมพู่ ที่วันนี้ลุงพลเป็นผู้ต้องหา เพียงแต่อยากเล่าให้ท่านที่ไม่ได้ติดตามได้ทราบว่า พัฒนาการของความดังของลุงพลเป็นมาอย่างไร
ชาวบ้านและสื่อทั่วไปแบ่งเป็นสองฝ่าย ฝ่ายที่เห็นว่าลุงพลเป็นคนทำให้น้องชมพู่เสียชีวิต อีกฝ่ายหนึ่งไม่เชื่อ และเห็นว่าลุงพลถูกกลั่นแกล้ง จึงมีการทำ #saveลุงพล จุดเริ่มต้นของขบวนการ “สร้างไอดอล” ที่สื่อน้อยใหญ่เริ่มให้ความสนใจกับชีวิตของลุงพล ไปสัมภาษณ์ ไปติดตามความเป็นอยู่ ดูความเคลื่อนไหวรายวัน
สื่อใหญ่บางสื่อไปเกาะติดเสนอข่าวอย่างเจาะลึก แสดงให้เห็นความยากจนข้นแค้น จนมีผู้บริจาคเงินให้สร้างบ้านใหม่ ซื้อเฟอร์นิเจอร์ให้ สื่อส่งเสริมให้เข้าสู่วงการบันเทิง มีผู้ติดตามมากขึ้นเรื่อย ๆ จำนวนยูทูปเบอร์ก็มากขึ้น เพราะเห็นว่าคลิปที่ออกไปมีคนดูคนตามเป็นหมื่น เป็นแสน บางคลิปเป็นล้าน
อย่างแค่ลุงพลกินข้าวกับไข่อยู่ใต้ต้นไม้คนเดียว มีคนดู 2 ล้าน มีคนคอมเม้นต์ 13,000 กดไลค์ 78,000 มีคนหนึ่งคอมเมนต์ว่า “กูร้องเพลงแทบตายได้ไม่ถึงพัน มันแค่กินข้าวกับไข่ได้สองล้าน”
นี่คือไอดอลยุคใหม่ของสังคมโซเชียลมีเดีย ที่บางเรื่องบางอย่างอาจเป็นเหมือน “ไวรัส” (โคโรนา) ที่แพร่ระบาดไปอย่างรวดเร็ว กลายเป็นโอกาสของธุรกิจไปทันที ใครไม่ฉวยโอกาสตอนนี้จะเอาตอนไหน ไม่เคยร้องก็เอาไปร้อง ไม่เคยเต้นก็เอาไปเต้น เอาไปเดินแบบ เอาไปเป็นพรีเซนเตอร์โฆษณา (คงจำได้เมื่อ เขาทราย กาแล็กซี่ สามารถ พยัคฆ์อรุณ ได้แชมป์โลก บริษัทนำไปออกเทป ทั้ง ๆ ที่ร้องเพลงชาติยังเหน่อ)
โอกาสแบบนี้ ลุงพลป้าแต๋นคงไม่ปล่อยให้นักธุรกิจเขาทำคนเดียว ทั้งสองลุกขึ้นมาเป็นยูทูปเบอร์เอง มีช่องของตนเอง ออกข่าวความเคลื่อนไหวของตนเองทุกวัน คนก็ติดตามเป็นหมื่นเป็นแสนเป็นล้าน จะกิน จะนอน จะอาบน้ำ ทำอะไร ก็ถ่ายออกยูทูป
ลงสระว่ายน้ำก็ถ่าย กำลังกินข้าวที่ร้าน มีอาหารเต็มโต๊ะ ถ่ายให้เห็นว่าลูกชายกินอย่างไร ชอบอะไร แค่นั้นคนดูเป็นแสน เห็นอาหารบนโต๊ะก็รู้ว่า ไม่ใช่อาหารของคนทำงานรับจ้างรายวัน คลิปส่วนใหญ่คงจ้างคนเก่ง ๆ ไปถ่ายทำให้ด้วย หลายคลิปเป็นผลงานของมืออาชีพ บางคลิปก็คงถ่ายทำเอง ซึ่งวันนี้ใคร ๆ ก็ทำได้ไม่ยาก
พอดังมาก มีเงินมาก มีคนติดตามมาก คนเราก็มักหลงตัวเอง ลุงพลทะเลาะกับสื่อใหญ่บางสื่อจนเกิดเรื่องเกิดราว รวมทั้งเรื่องเงิน ๆ ทอง ๆ เรื่องการรุกที่ป่าสงวน และอื่น ๆ คนดังมากสปอตไลท์ก็ส่องมาก เห็นทุกขุมขน
ไอดอลเป็นเหมือนภาพลวงตา มีเกิดมีดับ เกิดเร็วดับเร็ว เมื่อลุงพลถูกจับ คลิปวิดีโอต่าง ๆ ที่ดัง ๆ หายไปจากยูทูป ส่วนหนึ่งคงเป็นเพราะอาจไปเกี่ยวกับคดี หรือไม่ก็เพราะคงไม่ช่วยการขายหรือธุรกิจอีก นักวิชาการบางคนบอกว่า เรื่องลุงพลเหมือนซีรีส์ที่ควรรีบตัดจบ เพราะจะไม่มีคนดูแล้ว
“เสรี พพ” 6 มิถุนายน 2021
