บทบรรณาธิการนิตยสารรายเดือน “ทางอีศาน” ปีที่ 11 ฉบับที่ 126 ตุลาคม 2565
ภ า ษ า : มงกุฎวัฒนธรรม
• ร้อยพันหมื่นมือไม้กายสื่อสาร
นับแสนล้านเสียงส่งบ่งความหมาย
กี่เส้นขีดตวัดม้วนล้วนลวดลาย
ตกผนึกจึงบรรยายร่ายเรื่องราว
• อัศจรรย์สระพยัญชนะ
อักขรทุกสมัยให้สืบสาว
รุ่นต่อรุ่นรับขานมานานยาว
ยุคสู่ยุคบอกกล่าวน้าวหากัน
• ทุกภาษาคุณค่าเกินประเมินค่า
งามมงกุฎเพชรสง่าพาเฉิดฉัน
ประดับยอดวัฒนธรรมล้ำรำพัน
มิ่งขวัญงานเสกสรรมวลมนุษย์
ภาษาคือสุดยอดการสร้างสรรค์ทางวัฒนธรรมของผู้คน ในแต่ละยุคแต่ละชุมชนทางการค้าผู้คนจากหลากหลายเผ่าพันธุ์จะรับรองใช้ภาษาหลักสื่อสารร่วมกัน เจ้าอาณานิคมเข้าครอบครองแผ่นดินใดได้เบ็ดเสร็จเด็ดขาดก็ด้วยการลบกลืนภาษาถิ่นนั้นให้สิ้นซาก อารยชนใดด้อยค่าปล่อยทิ้งภาษาของตนก็จะเป็นเช่นผงธุลีที่ปลิวคลุ้งให้คนต่างด้าวท้าวต่างแดนเข้าเหยียบย่ำ
ภาษาไท ที่ยังไม่มี ย.ยักษ์ ที่ผู้คนชนเผ่าไทนับร้อย ๆ ชนเผ่าในแดนอุษาคเนย์เคยใช้ร่วมกันมา วันนี้เหลือไม่ถึงร้อยละยี่สิบที่คนไทใช้สื่อสารกันรู้เรื่อง ใต้ต่ำแม่น้ำแยงซีเจียงลงมาก็ผสมปนกับภาษาฮั่น ทางลุ่มแม่น้ำแดงแม่น้ำดำก็ผนวกเข้ากับภาษาเวียด โดยเฉพาะอย่างยิ่งทางลุ่มแม่น้ำพรหมบุตรชาวไทอาหมก็ได้สูญเสียภาษาไทของตนไปนานแล้ว ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาก็รับเอาภาษาบาลีสันสกฤต รับเอาภาษาเขมร เข้ามามากขึ้น ๆ และที่เพิ่มขึ้นจนจดเพิ่มเข้าพจนานุกรมไม่ทันคือภาษาจากโลกตะวันตก
ภาษาในลุ่มแม่น้ำมูน แม่น้ำซี แม่น้ำสงคราม แม่น้ำเลย ของคนไทร่วม 30 กว่าเผ่าพันธุ์วรรณนา วันนี้เหลือความเป็นไทแท้ร้อยละเท่าใด จำนวนความหลากหลายมากมายของภาษา รวมถึงสำเนียงเสียงที่แตกต่าง ย่อมเป็นการแสดงออกถึงระดับการพัฒนาทางวัฒนธรรม และแสดงถึงความงดงามร่วมกันแห่งอารยธรรมมนุษย์.
***
*ส่องซอด : “ในปัจจุบันชนชาติไทกระจายตัวอยู่หลายประเทศ ในมลรัฐอัสสัม อินเดีย ประเทศพม่า ประเทศไทย ประเทศจีนตอนใต้ สปป.ลาว และประเทศเวียดนาม ชนชาติไทใช้ภาษาตระกูลไท ตระกูลภาษาเดียวกัน มีจำนวนรวมกันประมาณมากกว่า 100 ล้านคน ประกอบด้วยชาวไทตะวันตกเฉียงใต้ ประมาณ 85 ล้านคน คือชาวไทยในประเทศไทย 67 ล้านคน ชาวไทดำ ไทขาวและไทอื่นในสิบสองจุไท เวียดนาม 5 ล้านคน ชาวลาวใน สปป.ลาว 5 ล้านคน ชาวไทลื้อในสิบสองพันนา 1 ล้านคน ชาวฉานหรือไทใหญ่ในพม่าและจีน 5 ล้านคน ชาวไทอาหม – ใช้ภาษาไทเฉพาะในพิธีกรรม – และไทอื่นในอัสสัม 3 ล้านคน และยังมีชาวไทอื่นในประเทศจีนตอนใต้อีกกว่า 20 ล้านคน คือ ไทจ้วงในมณฑลกวางสี 17 ล้านคน ต้งในมณฑลกุ้ยโจว 3 ล้านคน ปู้ยี ก่ำ สุย เก้อหล่า และหลี่ ในมณฑลยูนนาน กุ้ยโจว และไหหลำ รวมหลายล้านคน”.
[ฉัตรทิพย์ นาถสุภา. การศึกษาชนชาติไทกับความเข้าใจสังคมไทย. (ปาฐกถาบรรจบ พันธุเมธา ครั้งที่ 11 มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม วันที่ 9 กันยายน พ.ศ.2565)]
