ฮูปแต้มวัดโพธิ์ชัย
วัดโพธิ์ชัย หรือวัดบ้านนาพึง อําเภอนาแห้ว จังหวัดเลย เป็นโบราณสถานสําคัญ มีความโดดเด่นควรที่จะจัดสรรงบประมาณอนุรักษ์ และพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ทางวัฒนธรรม วัดโพธิ์ชัย บ้านนาพึง หมู่ที่ ๑ ตําบลนาพึง อําเภอนาแห้ว จังหวัดเลย ห่างจากอําเภอด่านซ้ายไปตามถนนด่านซ้าย-นาแห้ว ประมาณ ๒๐ กม.
บ้านนาพึงเป็นชุมชนไม่ใหญ่นัก มีครัวเรือนประมาณ ๙๐ ครัวเรือน แต่ก็เป็นโบราณสถานที่มีฮูปแต้มงดงามมาก
ชาวบ้านบ้านนาพึงพูดสําเนียงหลวงพระบาง ตามประวัติว่า “เพี้ยราชา” เป็นหัวหน้าพาผู้คน เคลื่อนย้ายจากเชียงคานในสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี ตั้งบ้านเรือนในบริเวณที่มีต้นหมากพึง* จึงเรียกชื่อบ้านว่า “บ้านนาพึง”
* “หมากพึง” : สอบถามชาวเลยบางท่านได้ข้อมูลเพียงว่าเป็นไม้ยืนต้น มีตามทุ่งนาอําเภอนาแห้ว สรุปก็คือยังไม่รู้ว่าคือต้นอะไร
วัดประจําหมู่บ้านสร้างเมื่อ พ.ศ.๒๓๗๕ (สมัยรัชกาลที่ ๓) วัดบ้านนาพึงได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อ พ.ศ.๒๓๘๐ โบราณสถานที่สําคัญคือ วิหาร
วิหารก่อผนังทึบทั้งสี่ด้าน ส่วนฐานของอาคารเป็นฐานเอวขันก่อเป็นทรงบัวควํ่าบัวหงาย โครงสร้างหลังคาเป็นหลังคาจั่วทรงกระโจมแหชั้นเดียว มุงด้วยแป้นเกล็ด ออกปีกนกทั้งสี่ด้าน รองรับปีกนกด้วยเสาเรียง ราวบันไดประตูด้านหน้าก่ออิฐรูปช้าง ราวบันไดประตูด้านข้างสองประตูก่อเป็นรูปสิงห์ ผนังด้านในวิหาร, ด้านนอกบริเวณผนังรีด้านทิศตะวันตก และสกัดด้านหน้า เขียนภาพจิตรกรรมเรื่องราวทางพระพุทธศาสนาและนิทานพื้นบ้าน แต่ที่จะแนะนำต่อไปนี้เป็นส่วนที่เรียกว่า “รูปกาก” หมายถึง รูปที่ไม่ใช่เนื้อหาหลัก
ฮูปแต้มวิหารนี้มีการเขียนต่อเติมกันหลายรุ่น ฮูปแต้มด้านในวิหารเก่ากว่าด้านนอก ช่างแต้มมีสองท่าน คือ “สรรพช่าง” และ “ขุนพรหม” ชาวบ้านเล่าว่า “ขุนพรหม” พื้นเพเป็นชาวสิงห์บุรี มาแต่งงานอยู่กินกับหญิงหม้ายชาวบ้านนาพึง
ส่วนฮูปแต้มผนังด้านนอกมีหลักฐานว่าเขียนขึ้นเมื่อ พ.ศ.๒๔๕๙ ช่างแต้มชื่อ “อาจารย์บุญจัน” “อาจารย์สายทอง” “ท้าวสีหบุตร” และ “นายด้วง”
“รูปกาก” วัดนี้มีคุณค่ามาก เพราะเป็นภาพวิถีชีวิตชาวบ้าน แสดงถึงประเพณี พิธีกรรม และการแต่งกายของคนพื้นบ้าน เช่น ภาพกองทัพสยาม เป็นภาพทหารเดินเรียงแถว ถือหอก แต่งกายด้วยชุดมีสีสันสดใส ตัดผมสั้นแบบทหารราชสํานักสยาม ข้างแถวทหารเป็นภาพหญิงชาวบ้านแต่งกายแบบลาว คือเกล้ามวย ห่มผ้าเบี่ยงสีสันสดใส นุ่งผ้าซิ่นกรอมเท้าลายทางต่อหัวต่อตีน
ภาพเวียนเทียน หญิงชาวบ้านเดินกันเป็นแถว ในมือถือเทียนเพื่อจะไปเวียนเทียนที่วัด หญิงบางคนตัดผมสั้นแบบหญิงสยาม แสดงถึงอิทธิพลการแต่งกายแบบสยามแพร่หลายมาถึงแล้ว
มุกสนุกของช่างแต้มคือวาดภาพชายฝรั่งเดินนําหน้าแถวหญิงชาวบ้านกลุ่มนั้น ชายฝรั่งนั้นเอื้อมมือไปจับนมสาว สาวไม่พอใจ ชี้หน้าเหมือนกําลังด่าทอฝรั่ง
มีภาพรถไฟ รถจักรยาน แสดงถึงพัฒนาการทางสังคมเศรษฐกิจ ส่วนผนังด้านนอกวิหารเขียนภาพจากวรรณคดี สังข์ศิลป์ชัย และการะเกด
ปัจจุบันอยู่ในสภาพทรุดโทรม ใครมีโอกาสผ่านไป ด่านซ้าย-นาแห้ว ไม่ควรพลาดแวะชมวัดโพธิ์ชัยแห่งนี้
***
คอลัมน์ ฮูปแต้มอีศาน นิตยสารทางอีศาน ปีที่ ๕ ฉบับที่ ๕๓ | กันยายน ๒๕๕๙
.
ราคาเล่มละ ๑๐๐ บาท
สมัครสมาชิก ครึ่งปี ๖๐๐ บาท
หนึ่งปี ๑,๑๐๐ บาท
ตลอดชีพ ๙,๕๐๐ บาท (ได้รับหนังสือย้อนหลัง)
.
สั่งซื้อ// ชำระเงิน // สอบถามเพิ่มเติม ได้ทาง
inbox หนังสืออีศาน m.me/166200246799901
line id : @chonniyom (มี@) คลิก https://lin.ee/amxqtvW
อีบุค ที่ www.mebmarket.com
โทร. 086-378-2516
บริษัท ทางอีศาน จำกัด
244/539 รามอินทราซอย 5 แขวงอนุสาวรีย์ เขตบางเขน กทม. 10220
