ไหหินโบราณวัดโพธิ์ศรี รอยอดีตที่ฝังอยู่ใต้ดิน
วัฒนธรรมบรรจุศพไว้ในไห คนโบราณในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นอกจากพบที่ทุ่งไหหิน เมืองเชียงขวาง ในประเทศลาวแล้ว ยังพบที่บ้าน “เชียงเหียน” จังหวัดมหาสารคามในประเทศไทยด้วย
บริเวณทุ่งไหหินอันกว้างใหญ่ไพศาลแรก ๆ ชาวบ้านสันนิษฐานว่าไหเหล่านั้นเป็นไหเหล้าของขุนเจือง นักรบโบราณของลาวครั้นนักโบราณคดีขุดค้นและพิสูจน์ทราบจึงรู้ว่าเป็นไหใส่กระดูกคนตาย มีอายุไม่น้อยกว่า ๒,๕๐๐ ปี
ส่วนที่เชียงเหียน จังหวัดมหาสารคามของประเทศไทย สันนิษฐานว่ามีอายุราว ๓,๐๐๐ ปี นับว่ามีอายุใกล้กัน ส่วนที่พ้องกันนอกจากชื่อบ้านนามเมืองขึ้นต้นว่า “เชียง” เหมือนกันแล้ว ยังมี “ไหใส่กระดูก” เหมือนกันอีกชื่อนั้นอาจคล้ายกันโดยบังเอิญได้แต่ประเพณีการเอากระดูกคนตายใส่ไหนั้นน่าจะเป็นวัฒนธรรมเดียวกัน
เอาเข้าจริงก็น่าศึกษาและหาหลักฐานเชื่อมโยงว่า ชุมชนโบราณเชียงขวาง กับชุมชนโบราณบ้านเชียง มีส่วนเกี่ยวข้องกันหรือไม่ เพราะการย้ายถิ่นของคนโบราณ ในยุคที่ไม่มีหนังสือเดินทางไม่ได้ยากเหมือนในปัจจุบัน
ไหใส่กระดูกคนตาย ปัจจุบันเก็บไว้ที่ “พิพิธภัณฑ์ปู่ไห” อยู่ที่วัดโพธิ์ศรีวัดที่มี “สิมญวน” ทรงแปลกตาตั้งอยู่ที่บ้านเชียงเหียน ต.เขวาอ.เมือง จ.มหาสารคาม นักศึกษาและคณาจารย์คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ได้ลงพื้นที่สำรวจและศึกษาแหล่งการขุดค้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๖๒ ได้ข้อสรุปว่า
“ไหโบราณที่มีการขุดค้นพบที่บ้านเชียงเหียนนั้น เป็นไหที่ใช้เพื่อประกอบพิธีกรรมการปลงศพครั้งที่ ๒ คือการขุดเอากระดูกของคนตายขึ้นมาเพื่อประกอบพิธีกรรม อุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ตาย แล้วเลือกเอาส่วนกระดูกเพียงบางชิ้น เช่น กระดูกขา แขน หน้าอก ซี่โครง มาบรรจุไว้ในไหพร้อมกับข้าวของเครื่องใช้บางส่วน แล้วจึงนำไปฝังอีกครั้ง”
ความเชื่อเรื่องการนำเอากระดูกและของใช้มาใส่ไว้ด้วยกัน คนโบราณท่านเชื่อว่าเมื่อคนตายไปเกิดใหม่จะได้มีร่างกายสมบูรณ์และมีข้าวของเครื่องใช้ติดตัวไปใช้ชาติหน้า หากสังเกตให้ดีปัจจุบันนี้ก็ยังมีธรรมเนียมลักษณะนี้อยู่ แต่เปลี่ยนรูปแบบไป เราจะเห็นว่าบางครั้งมีการนำสิ่งของเครื่องใช้เผาไปกับศพ และนำเงินใส่ปากศพ ที่ชาวบ้านเรียกว่า “เงินปากผี”
ความเชื่อเกี่ยวกับการทำศพครั้งที่สอง น่าจะสอดคล้องต้องกันกับชาวพื้นเมืองทุ่งไหหินเมืองเชียงขวางในอดีตอีกทั้งสอดคล้องกับความเชื่อชาวไทยภาคกลางในจังหวัดสุพรรณบุรีสมัยผู้เขียนยังเป็นเด็ก ๆ หากญาติใครที่มีฐานะดีเสียชีวิต มักจะเก็บศพไว้ในป่าช้าเราเรียกว่า “โกดัง” ลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยม ก่อปูนขึ้นมาราวศอกเศษ ๆ ปล่อยเวลาผ่านไปปีหรือสองปีแล้วเปิดโกดังออกมา ทำพิธีเก็บกระดูก นำกระดูกมาประกอบพิธีกรรม ทำบุญ จัดงานใหญ่ อาจมีมหรสพหนังกลางแปลง ลิเก ขึ้นอยู่กับความพอใจของเจ้าภาพ จากนั้นก็นำกระดูกมาทำพิธีเผาอีกครั้ง งานลักษณะนี้มักทำ “เมรุลอย” คือเมรุที่ทำด้วยไม้ตกแต่งด้วย “หยวกกล้วย”
คนโบราณที่ปลงศพสองครั้ง ต่างกับปัจจุบันตรงคนโบราณบรรจุไว้ในไหฝังดิน หรือในภาชนะอื่น ๆ ส่วนคนปัจจุบันการปลงครั้งที่สองจะเผา
ไหโบราณที่ “พิพิธภัณฑ์ปู่ไห” วัดโพธิ์ศรีมีขนาดต่างกันมีไม่ต่ำกว่า ๒๕ ใบ มีทั้งสภาพที่เป็นรูปร่างไหชัดเจน และแตกออกจากกัน ขุดพบราว พ.ศ. ๒๕๔๘ – ๒๕๔๙ เป็นการพบโดยบังเอิญ ขณะรถแบคโฮขุดดินสร้างถนน หลวงพ่อนาย วาตะโย อายุ ๗๖ ปีบวชพรรษาที่ ๑๗ เล่าเหตุการณ์วันพบไหว่า ยิ่งขุดลงไปยิ่งเจอทำให้ชาวบ้านพากันมามุงดูกันเป็นจำนวนมากก่อนพบไหโบราณมีเรื่องอัศจรรย์เล็ก ๆ คือ นายชาลีโครตมุงคุณ อายุ๗๘ ปีพี่ชายของหลวงพ่อนาย บอกว่ามีชาวบ้านฝันว่ามีคนร่างใหญ่มาบอกให้ช่วยนำร่างขึ้นมาจากใต้ดินด้วยอยากไปเกิดแล้ว
ร่องรอยอารยธรรมโบราณของ “บ้านเชียงเหียน” ที่เสริมให้เห็นว่า อาณาบริเวณบ้านเชียงเหียนเคยเป็นถิ่นอาศัยของบรรพชนคน “อีศาน” ยังมีพื้นที่ผังเมืองโบราณขนาดใหญ่เป็นรูปวงรีมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๑ กิโลเมตร และมีคูน้ำคันดินล้อมรอบ คล้ายรูปแบบเมืองในสมัยทวารวดีด้านนอกตัวเมืองโบราณยังมีเนินดินโบราณคดีอีก ๕ แห่ง ได้แก่ดอนข้าวโอ ดอนปู่ตา ดอนย่าเฒ่า ดอนยาคูและหอนาง จากการขุดค้นยังพบโครงกระดูกมนุษย์เครื่องใช้สำริดฝังร่วมอยู่ด้วยหลายโครง และเมื่อขุดชั้นดินลึกประมาณ ๖ เมตรยังพบภาชนะดินเผาอีกด้วย
บ้านเชียงเหียนยังมีแหล่งน้ำโบราณอีก ๖ แห่ง ล้อมรอบชุมชน ได้แก่สระแก้ว บึงหว้า บึงบ้าน บึงสิม บึงบอน และหนองขอนพาดลักษณะของแหล่งน้ำโบราณที่พบ น่าจะเป็นคูเมืองที่มีมาแต่โบราณ
แหล่งโบราณคดีบ้านเชียงเหียน ไหหินใน “พิพิธภัณฑ์ปู่ไห” และวัตถุโบราณที่พบ คือ ร่องรอยบรรพชนคน “อีศาน” ที่ฝากฝังไว้ รอเวลาให้คนรุ่นหลังได้ค้นพบ ศึกษาและภูมิใจในบรรพชน
คอลัมน์ อีศานโจ้โก้ นิตยสารทางอีศาน ปีที่ ๙ ฉบับที่ ๑๐๒| ธันวาคม ๒๕๖๓ ภาพโดย : พยงค์ มูลวาปี
.
ราคาเล่มละ ๑๐๐ บาท
สมัครสมาชิก ครึ่งปี ๖๐๐ บาท
หนึ่งปี ๑,๑๐๐ บาท
ตลอดชีพ ๙,๕๐๐ บาท (ได้รับหนังสือย้อนหลัง)
.
สั่งซื้อ// ชำระเงิน // สอบถามเพิ่มเติม ได้ทาง
inbox หนังสืออีศาน m.me/166200246799901
line id : @chonniyom (มี@) คลิก https://lin.ee/amxqtvW
shopee : https://shp.ee/ji8x6b5
LnwShop : https://www.thaibookfair.com/seller/chonniyom-eshann
โทร. 086-378-2516
บริษัท ทางอีศาน จำกัด
244/539 รามอินทราซอย 5 แขวงอนุสาวรีย์ เขตบางเขน กทม. 10220
