จากใจชาว “ทางอีศาน”
สนั่น ชูสกุล ได้รับการปลูกฝังให้รักชาติรักประชาชนตั้งแต่อยู่ในรั้วมหาวิทยาลัย แล้วตัดสินใจเลือกใช้ชีวิตและสร้างครอบครัว ท่ามกลางการต่อสู้เพื่อสิทธิเพื่อปากท้องของประชาชนคนรากหญ้า พร้อมกับฝึกทักษะงานด้านวรรณศิลป์จนชำนาญ ผลงานเขียนทุกประเภทของเขาสามารถถ่ายทอดเรื่องราวต่าง ๆ ออกมาได้อย่างถึงเลือดถึงเนื้อ เข้าถึงจิตวิญญาณและมีพลังความใฝ่ฝัน โดยเฉพาะงานสารคดีช่วงสุดท้ายเมื่อเขากลับจากไปตระเวนศึกษาดูงานที่ต่างประเทศ
วิจิตรา ชูสกุล ~ คู่ชีวิตของสนั่นได้กลั่นความรู้สึกไว้ว่า “การจากไปอย่างไม่มีวันกลับ ทิ้งไว้แต่ความใฝ่ฝันและอุดมการณ์ที่คนรุ่นหลังต้องสืบสานต่อ ข้าพเจ้านึกถึงเรื่องราวต่าง ๆ ที่สนั่นได้ทำไว้ ไม่ว่าจะเป็นการขับเคลื่อนเพื่อพี่น้องสมัชชาคนจน การปักหลักเพื่อฟื้นฟูวิถีชีวิตของชุมชน การสร้างศูนย์เรียนรู้ของพี่น้องคนทามจากผลกระทบเขื่อนราษีไศล ตลาดนัดสีเขียวราษีไศล หอมแดงอินทรีย์ ธรรมยาตรา จนถึงปั่นจักรยานบอกรักแม่น้ำมูล และการสร้างสวัสดิการชุมชน หลายเรื่องราวเหล่านี้ สนั่นได้คิดและปฏิบัติการอย่างเป็นรูปธรรมกับชุมชนด้วยความเชื่อมั่นและตระหนักในเรื่องสิทธิชุมชนวัฒนธรรมชุมชน และระบบนิเวศที่ต้องการดำรงอยู่ด้วยการเคารพธรรมชาติ…”
ประเด็นหนึ่งที่สนั่น ชูสกุล ได้กล่าวย้ำเสมอ “‘อำนาจประชาชน’ จะเติบโตและยั่งยืนไม่ได้ถ้าไม่มี ‘การจัดตั้ง’ ที่เข้มแข็งและต่อเนื่อง การเติบโตอย่างเข้มแข็งของประชาชนนั้นเป็นคุณค่าและความหมายโดยตรงของ ‘ประชาธิปไตย’ ที่เราต่างใฝ่หา และอยากเห็นอยากเป็นอยากให้เกิดขึ้นจริงในสังคมของเรา
“ฝ่ายอำนาจรัฐ – รัฐในทุกรูปแบบนั้นมีการ ‘จัดตั้ง’ มวลชนด้วยชุดอุดมการณ์ที่เข้มแข็งอย่างอุดมการณ์ ‘ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์’ รัฐควบคุมประชาชนด้วยกลไกที่แข็งแกร่ง ทั้งตำรวจ ศาล คุก ตะราง ทหาร และหน่วยงานกระทรวงทบวงกรมที่กุมระเบียบกฎหมาย เก็บภาษี และใช้งบประมาณแผ่นดิน พร้อมการจัดตั้งองค์กรมวลชนขึ้นนานารูปแบบในการเสริมพยุงฐานอำนาจของรัฐ
“แต่อำนาจรัฐที่มีมาก และเข้มแข็งนั้น ก็เป็นอุปสรรคโดยตรงต่อการพัฒนาของประชาธิปไตยที่มีเป้าหมายอยู่ที่ ‘อำนาจอธิปไตยเป็นของปวงชน’ เป็นธรรมชาติอยู่ในตัวของรัฐเองที่จะใช้อำนาจเพื่อรักษาอำนาจให้มั่นคงยั่งยืนและถ้าขาดอำนาจของประชาชนในการถ่วงดุลแล้ว ก็มีแรงโน้มสูงที่รัฐจะเป็นรัฐเผด็จการไปได้เสมอ ไม่ว่ารัฐนั้นจะมาจากการรัฐประหารหรือจากการเลือกตั้งก็ตาม”
ทุกคำพูด ทุกข้อเขียน และทุกอิริยาบถ ก้าวย่างการกระทำของสนั่น ชูสกุล คือ รูปธรรมแห่งแก่นชีวิต ความคิดฝัน ของคน ๆ หนึ่งที่เกิดมาและอยู่ใช้ชีวิตบนโลกอย่างเต็มคน
