อีสานบ้านเฮา

ทางเลือกเพื่อการเกษตรมีหลายทาง อีสานมีปราชญ์ชาวบ้านมากมายที่ทำการเกษตรเพื่อการพึ่งตนเองไว้เป็นแบบอย่าง ตั้งแต่พ่อมหาอยู่สุนทรธัย พ่อเชียง ไทยดี ที่สุรินทร์ คุณสุทธินันท์ปรัชญพฤทธิ์ คุณคำเดื่อง ภาษี และอีกหลายคนที่บุรีรัมย์ และในทุกจังหวัดในภาคอีสาน

หมอลําศิลปะการแสดงพื้นบ้านอีสานที่ผสมผสานการร้องลํา การฟ้อน ประกอบดนตรีพื้นบ้าน เพื่อให้ผู้ชมสนุกสนานเพลิดเพลิน มีต้นกําเนิดจากการเล่านิทานพื้นบ้านให้ลูกหลานฟัง สู่การอ่านหนังสือธรรมจากใบลานเพื่อคบงันการอยู่กรรม (การคลอดลูก) งานศพ งานบุญ ประเพณีในชุมชน จากนั้นจึงเป็นการลําคนเดียว แสดงบทบาทตามเนื้อเรื่อง มีการนําแคนมาเป่าประกอบระหว่างการลํา

เพื่อนเก่าสมัยเรียนมัธยม ถามมาว่า “อ่าน เจอในเว็บ เขาว่า มีสมุนไพรหลายอย่าง ผู้ชายกินแล้วจะเป็นหมัน จริงหรือเปล่า” มานึกได่ว่า เพื่อนเคยบอกภรรยาทําหมัน หลังจากคลอดลูก คนที่สองเมื่อยี่สิบกว่าปีก่อนแล้ว อยากรู้เรื่องทําหมันชายไปทําไม อายุอานามก็ใกล้วัยเกษียณแล้ว คิดในแง่ดีเขาก็คงแค่อยากรู้

หากมาที่ชุมชนบ้านเดื่อแล้วสิ่งหนึ่งที่ถือเป็นเสน่ห์และความแตกต่างที่ทำให้ชุมชนบ้านเดื่อไม่เหมือนใคร คือการหยิบยกเอาลูกมะเดื่อ ไม้ยืนต้นที่มักจะเกิดตามริมฝั่งน้ำ โดยเฉพาะแม่น้ำโขงที่เป็นชื่อหมู่บ้านมาเป็นจุดเด่นและจุดขายของชุมชน

คนเขียนถ้าไม่ใช่ลูกอีสานจะถ่ายทอดสภาพร้อน ๆ แล้ง ๆ ถึงขนาดหมู่บ้านร้างเช่นนี้ได้อย่างไร ทำให้ได้คิด เมื่อเห็นหนังสือลูกอีสาน ฉบับครบรอบ 40 ปี หน้าปกเป็นรูปหนุ่มคูน ถือฉมวกห้อยข้องหาปลา คนออกแบบปกเป็นลูกอีสานบ้างหรือไม่ ทำไมจึงได้รสชาติเช่นนี้

เมื่อประมาณปี ๒๕๒๗ ที่อำเภอพล จังหวัดขอนแก่น มีการพบปะทุกเดือนของหมอยาพื้นบ้าน ๑๒๓ คน โดยการประสานงานของเรด บาร์นา องค์กรพัฒนาเอกชนต่างชาติดำเนินงานโดยคนไทย โดยมีคุณอภิชาต ทองอยู่ และคุณยงยุทธ ตรีนุชกร เป็นหัวเรือใหญ่

“ชุมชนอยู่ในสภาพกึ่งหลับกึ่งตื่นเนื่องจากถูกทำลายความจำ ความรู้เรื่องไทยที่ผ่านมาเป็นแง่มุมของรัฐประวัติศาสตร์ของชุมชนไม่ปรากฏชุมชนถูกลืมไป”

นอกจากทำเกษตรแบบครอบครัวและจดบันทึกบัญชีครัวเรือนกันอย่างจริงจังแล้ว การออมอีกรูปแบบหนึ่งที่ดูไม่เหมือนจากที่อื่นนัก นั่นก็คือ การออมใส่กระบอกไม้ไผ่

"อีสานบ้านเฮาลือกันอาจไม่มีเลือกตั้งเพราะผบ.ทบ.สั่งให้เปิดเพลงหนักแผ่นดิน" "เขาดูกันยังไงว่าคนประเภทไหนหนักแผ่นดิน" "คนอ้วน"

"พอเสร็จหน้านา คนอีสานบ้านเฮาส่วนใหญ่ก็ว่างงาน" "ไม่ต้องห่วงหลายคนเขาขยัน ไม่ปล่อยเวลาสูญเปล่า เขาไปไกลระดับโลกแล้ว" "ไปทำงานต่างประเทศ" "เล่นพนันฟุตบอลโลก"

แรกเริ่มแม่ลูกเขาผูกพัน สัญชาตญาณนั้นแต่กำเนิด แม่ลูกโดยสายเลือดเขาก่อเกิด คนควายล้วนเลิศมิแผกเพี้ยน

"กี่ยุคกี่รัฐบาลแล้ว อีสานก็ยังล้าหลังยากจน ดูสิเด็ก ๆ แทนที่จะอยู่ที่โรงเรียน" "ดูดี ๆ สิครับท่าน เขาไม่ได้เลี้ยงควายนะครับ เขากำลังเรียนทางแท็บเล็ตที่ห้องเรียนเคลื่อนที่"

แม้ว่าร่างกายสังขารวิญญาณ พระเทพวิทยาคม หรือหลวงพ่อคูณ ปริสุทโธ จะสลายร่างลับล่วง แม้เถ้าถ่านก็ละลายไปกับสายแม่น้ำโขง ทำไมพระบ้านนอกธรรมดา ๆ องค์หนึ่งจึงยังคงอยู่ในหัวใจอยู่ในความทรงจำของพุทธศาสนิกชน

"อีสานบ้านเฮาขาดดุลเขาทุกปีเลย" "เฮานำเข้าเขยฝรั่งมากขึ้นทุกปี" "แล้วไง?" "เฮาส่งออกเขยลาวไม่ได้สักคนเลย"