ทางอีศาน42

คติความเชื่อของชนในตระกูลภาษาไท กะได เกี่ยวกับ “ข้าว” เชื่อกันว่า “หมา” (สุนัข) เป็นผู้นำเมล็ดพันธุ์ข้าวมาให้มนุษย์ ชาวจ้วง (ในกวางสี) มีนิทานเรื่อง “หมาเก้าหาง” เล่าว่า หมาเก้าหางไปขโมยเมล็ดพันธุ์ข้าวจาก “ตัวฟ้า” (โตเปี๊ยะ ในภาษาจ้วง) “ตัวฟ้า” ใช้อาวุธ (สายฟ้าผ่า) ขว้างใส่หมาเก้าหาง สายฟ้าผ่าตัดหางหมาไปแปดหาง แต่หมาเก้าหางรอดชีวิต นำพันธุ์ข้าวที่ติดมากับหาง (ที่ยังเหลืออยู่หนึ่งหาง) มาให้มนุษย์ มนุษย์จึงปลูกข้าวกินได้

“มึงซักผ้าคนเดียวอย่างนี้ทุกวันเหรอ” มันตอบ “กูผลัดกันทำ” วันต่อมา ก็เห็นมันทำกับข้าวให้ลูกเมียกินอีก ถามมัน มันก็ตอบว่า “กูผลัดกันทำ” และวันหลังมาอีก เห็นมันกวาดบ้านถูบ้าน จัดเก็บสิ่งของอยู่คนเดียวจนเหงื่อโชกท่วมกาย ถามมันก็ได้คำตอบ “กูผลัดกันทำ” อีกตามเคยก็เลยซักถามเอาความจริงจากมันให้ได้ “ที่มึงว่าผลัดกันทำน่ะ กูยังไม่เห็นเมียมึงทำอะไรให้กูเห็นเลย มึงผลัดกันทำยังไงวะ?” เพื่อนมันก็ตอบแบบสบาย ๆ ว่า “ที่ผลัดกันทำน่ะคือ ชาตินี้กูทำ ชาติหน้ากูผลัดให้เมียทำ!”

คำว่า ปวารณา หมายถึง การยอมให้ใช้ ยอมให้ขอ ยอมให้ว่ากล่าว ยอมให้ตักเตือน วันออกพรรษาตรงกับวันขึ้น ๑๕ คํ่าเดือน ๑๑ เป็นประเพณีนิยมที่สืบทอดกันมานาน เป็นวันสิ้นสุดการจำพรรษา ออกจากที่อยู่ประจำในฤดูฝนของพระสงฆ์ในสถานที่ใดสถานที่หนึ่งตามกำหนดไม่ไปค้างแรมที่อื่น ตั้งแต่วันเข้าพรรษา แรม ๑ คํ่า เดือน ๘ จนถึงวันขึ้น ๑๕ คํ่าเดือน ๑๑ เมื่ออยู่ครบ ๓ เดือนเรียกว่า ไตรมาส วันออกพรรษาเรียกอีกอย่างว่า วันปวารณา ในวันนี้พระพุทธเจ้าอนุญาตให้พระสงฆ์ทำปวารณาแทนอุโบสถสังฆกรรมคือ ไม่ต้องสวดพระปาฏิโมกข์

น่ายินดีที่วันนี้ วิถีชีวิต อัตลักษณ์ของชาติพันธุ์ต่าง ๆ ของผู้คนในราชอาณาจักรไทย ได้ปรากฏตัวตนขึ้นเด่นชัด ซึ่งแสดงออกถึงความภาคภูมิและมั่นใจในพลังของตนเอง พร้อมก้าวเดินสู่โลกกว้าง จากข้อมูลของ “ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร” ประเทศของเรามีกลุ่มชนย่อยซึ่งมีชื่อเรียกตนเองอยู่ ๖๒ กลุ่ม มีภาษาถิ่นย่อยถึง ๗๐ ภาษา

ผักกะแยงล่วงย้าย ไลถิ่นดินนา กะโดนโพนจานเหงา อ่าวอาวรณ์โอ้ กะยอมเหลืองลาก้าน กะเดา, เลาลาท่ง ซี เซ มูล ขุ่นข้อน ปลากั้งห่างวัง แลนอ ปูนดั่ง คนอีสานพลัดแก้ว แววค่ามณีคำ คุณพ่อพงษ์ศักดิ์ จันทรุกขา สู่ภูมิสวรรค์ซั้น แฟนเพลงอาลัยไห้ เสียดายดอมฮัก ผักกะโดนห่างต้น โพนซ้งท่งกะแยง