ในงานเขียนเรื่อง ‘สาวรกรากต้นตอ คนไท ชุมชนไท-ลาว และความเป็นไท/ไต/ไทย/สยาม’ อันเป็นบรรพแรกของ “มหากาพย์ชนชาติไท” ศาสตราจารย์พิเศษชลธิรา สัตยาวัฒนา (อาจารย์ชล) ได้สืบสาวความหมายของ ‘ด้ำ’ ที่เชื่อมโยงถึงความเชื่อเก่าแก่หลากหลายนัยยะ เน้นย้ำถึงความสำคัญของคำว่า ‘ด้ำ’ อย่างเป็นพิเศษชนิด ‘ยวดยิ่ง’ ว่าคือ คำต้นเค้าต้นแบบอันเก่าแก่ดึกดำบรรพ์ที่มีอิทธิพลอย่างลึกล้ำต่อการ ‘แรก’ สร้างชุมชนสร้างเมืองของพวกไท-กะได โดยเฉพาะสายไท-ลาว-สยาม

มหากาพย์ชนชาติไท บรรพสอง “เต้าตามไต เต้าทางไท” กำลังใกล้จะสำเร็จเป็นรูปเล่มเพื่อให้บริการทางวิชาการแก่สาธารณชน โดยผู้เขียนทั้งสองถือเป็น ‘วิทยาทาน’ แก่สังคม

บนฐานคิดที่ว่า ‘ภาษา’ มีชีวพันธุกรรมต้นกำเนิด มีการแตกตัว เคลื่อนไหว เดินทาง กระจายตัว แม้ถูกกลืนกลาย ก็ยังสาวหารากร่วมได้ โดยการใช้ ‘กุญแจคำ’ ไขรหัสสิ่งที่เป็น ‘วัฒนธรรมร่วมเชื้อสาย’

เชิญชวนท่องเที่ยววัฒนธรรมทางอีศาน (ครั้งที่ ๓) 0 “เที่ยวแอ่งอารยธรรมอีสานเหนือ ~ สกลนคร” ระหว่างวันที่ ๒๑-๒๔ ตุลาคม ๒๕๖๕ ตุ้มโฮมเพื่อนมิตรโดย นิตยสาร|มูลนิธิ| “ทางอีศาน” # นำเที่ยวโดย รศ.ดร.เสรี พงศ์พิศ และคณะวิทยากรชำนาญการ ติดต่อ/ประสานงาน คุณแตงกวา ๐๘๖ ๓๘๘ ๙๐๙๕, คุณปุ๊ก ๐๘๖ ๓๗๘ ๒๕๑๖

คำขวัญของนิตยสารรายเดือนทางอีศาน คือ “ลึกซึ้งรากเหง้า เข้าใจปัจจุบัน รู้ทันอนาคต” “รากเหง้า” ถ้าไม่ลึกซึ้งแล้ว เราจะไปเข้าใจและรู้ทันอะไรไม่ได้เลย

นิตยสาร “ทางอีศาน” ปีที่ ๑๑ ฉบับที่ ๑๒๕ ประจำเดือนกันยายน ๒๕๖๕ ภาพปก : สมเกียรติ เสียงวังเวง เรื่องเด่นในฉบับ ๐ โส้ (โทรฺ) ในแอ่งสกลนคร ~ สถิตย์ ภาคมฤค ๐ เกษตร ๑๒ เดือน : ชูรสชูค่าทะเลเกลือใต้พื้นพิภพ ~ นงค์ลักษณ์ บัทเลอร์ ๐ ศิลปินถิ่นอีศานใต้ - ป.ฉลาดน้อย ส่งเสริม ~ “เจน อักษราพิจารณ์” ๐ มินธาดา ปักษาพันธ์ มือปูนปั้นยอดเยี่ยมเยาวชน ~ สมปอง ดวงไสว ๐ เรื่องสั้น หญิงสาวบนสะพานไม้ ~ วงเดือน ทองเจียว ๐ ผีปอบหรือผู้ป่วย ~ เฮฮาสาระกับ สหภพ ปานทอง ๐ พบกวี ; ชาตรี เสงี่ยมวงศ์, “บุญมา ภูเม็ง”, “แม่น้ำ เรลลี่”, มาลินี อเนกา, วรรณา วงค์ฉายา, นิตา มาศิริ