มรดกผ้าอีสาน : เปียด้าย, หางเห็นและมะกวัก
ทางอีศาน ฉบับที่ ๙ ประจำเดือนมกราคม ๒๕๕๖
คอลัมน์: มรดกผ้าอีสาน
ผู้เขียน: กอง บก.
ภาพจาก “สารานุกรมภูมิปัญญาผ้าไทย”
เปีย, เปี๋ย
เป็นอุปกรณ์สำหรับม้วนด้ายหรือไหมให้เป็นไจ โดยใช้มือข้างหนึ่งจับแกนเปียไว้ มืออีกข้างหนึ่งถือด้ายแล้วแกว่งด้ายไขว้กับแขน เปียอย่างเป็นระเบียบตามปริมาณที่ต้องการ แล้วปลดด้ายออกเพื่อจับเป็นไจหรือปอย
รูปร่างเปียคล้ายไม้ฉากหรือตัว T ๒ อันวางกลับกัน ทำจากไม้ที่มีน้ำหนักเบา ประกอบด้วยไม้ ๓ ชิ้น คือแกนเปียหรือแขนเปียสำหรับจับ และไม้ลักษณะโค้งเล็กน้อยอีก ๒ ชิ้น เรียกว่ามือเปียหรือปลายเปีย ประกอบเข้าที่ปลายแกนแต่ละด้านการประกอบมือเปียที่ส่วนปลายแกนด้านหนึ่งตรงกลาง อีกด้านหนึ่งติดบิดสลับข้างกันเพื่อให้มีลักษณะไขว้กัน.
หางเห็นและมะกวัก
กวัก บ่ากวัก บางท้องถิ่นทางภาคเหนือเรียกบ่าก๊วก
หางเห็น ทำจากไม้เนื้อแข็ง มีสามขา ส่วนปลายด้านหนึ่งยื่นยาวคล้ายหาง เพื่อเป็นแกนสำหรับสอดมะกวัก
มะกวัก ทำจากไม้ไผ่สานเป็นลายตาหกเหลี่ยม ทรงกระบอกสูงคล้ายชะลอมปากผายความกว้างมีหลายขนาดตามแต่ผู้ใช้ต้องการ ด้านหัวมักทำให้ปลายบานออกคล้ายข้อง ด้านท้ายมีรูอยู่กึ่งกลางสำหรับสอดกับหางเห็น
ใช้กรอด้ายหรือกวักด้าย นิยมใช้กวักเก็บเส้นด้ายที่ย้อมสีแล้ว.
