คำฉันท์ วรรณลีลามรดกชาติ (46) สมุทโฆษคำฉันท์ (34)

22 ส.ค. 2016

จำนวนผู้เข้าชม: 55

ภาพ: คำฉันท์สรรเสริญพระเกียรติสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงปราสาททอง เขียนบนสมุดไทยดำ ด้วยเส้นหรดาล

คำฉันท์วรรณลีลามรดกชาติ (๔๖)
อ่าน (ใหม่) สมุทโฆษคำฉันท์ (๓๔)
ทองแถม นาถจำนง

พราหมณ์พฤฒิบาศ (ต่อ)

พระมหาราชครูคนที่แต่งเรื่องสมุทรโฆษคือพระมหาราชครูฝ่ายใด

อย่างไรก็ตาม มีชื่อ “พระมหาราชครู มเหธรแต่งเป็นคำฉันท์ ครั้งสมเด็จพระนารายณ์เปนเจ้าลพบุรีย์” ปรากฏเป็นหลักฐานอยู่ว่าท่านเป็นกวีแต่งคำฉันท์สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช พระราชครูมเหธร ดูคล้ายกับ พระครูมหิธรธรรมาราชสภาวดี ฯ ข้าพเจ้าจึงเชื่อว่า พระมหาราชครูผู้ประพันธ์ “สมุทโฆษคำฉันท์” คือ พระมหาราชครูฝ่ายลูกขุน ณ ศาลหลวง

หลักฐานเรื่องนี้มีปรากฏอยู่ในคำนำหนังสือ “คำฉันท์สรรเสริญพระเกียรติสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงปราสาททอง” ดังนี้

“นับเป็นเรื่องอัศจรรย์ ที่คำฉันท์เรื่องนี้ปรากฏต้นฉบับตัวเขียนเพียงฉบับเดียวเท่านั้นที่พบในปัจจุบันนี้ เป็นสมุดไทยดำ เขียนด้วยเส้นหรดาล ขนาดกว้าง ๑๑.๒ เซนติเมตร ยาว ๓๔.๕ เซนติเมตร เขียนอักษรสองด้าน รวม ๑๐๔ หน้า ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่ส่วนภาษาโบราณ หอสมุดแห่งชาติ ท่าวาสุกรี กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรุงเทพมหานคร มีข้อความบอกประวัติไว้ที่ปกนอกด้านหน้า ว่า “พระสมุดสรรเสริญพระเกียรติ ครั้งสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงปราสาททอง พระมหาราชครู มเหธรแต่งเป็นคำฉันท์ ครั้งสมเด็จพระนารายณ์เปนเจ้าลพบุรีย์เป็นพระมหาราชครู พระบอโรหิต ๑ฯ” ต้นฉบับดังกล่าวระบุผู้คัดลอกว่าเป็นเจ้ากรมเทพพิพิธ คัดสำเนาเมื่อวันศุกร์ ขึ้น ๗ ค่ำเดือน ๕ จุลศักราช ๑๑๐๙ (พุทธศักราช ๒๒๙๐) ซึ่งอยู่ในรัชสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ (บุญเตือน ศรีวรพจน์, ๒๕๔๓: ๑๙)

ความปรากฏแล้วว่าผู้ประพันธ์คำฉันท์เรื่องนี้คือพระมหาราชครูมเหธร ผู้รู้พิธีพราหมณ์และมีความรู้ด้านการประพันธ์และวรรณคดีเป็นอย่างดี เป็นพระมหาราชครูในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์ (ระหว่าง พ.ศ.๒๒๐๐ – ๒๒๓๐) บุญเตือน ศรีวรพจน์สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นพระมหาราชครูผู้แต่งเรื่องเสือโคคำฉันท์ อนิรุทธ์คำฉันท์ และสมุทรโฆษคำฉันท์ (แต่แต่งไม่จบเรื่อง เพราะถึงแก่กรรมเสียก่อน ต่อมาสมเด็จพระนารายณ์ทรงพระราชนิพนธ์ต่อ แต่ก็ไม่จบ กระทั่งสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระปรมานุชิตชิโนรส ได้ทรงพระนิพนธ์ต่อจนจบในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์) ดังปรากฏข้อความในบานแผนกของต้นฉบับสมุดไทยเล่มนี้ว่า “พระมหาราชครู พระบอโรหิตแต่ง คนนี้ที่แต่งเสือโค คารมอันเดียวกัน เหนจะแต่งสรรเสอรพระเกียรติสมุดนี้ก่อนเสือโค เสือโคแต่งทีหลังเพราะกว่านี้” (บุญเตือน ศรีวรพจน์, ๒๕๔๓: ๑๙)

เพิ่มเติมโดยทางอีศาน:
– “สมุดไทยดำ” ทำจากเปลือกต้นข่อยหรือเรียกว่า “สมุดข่อย”
– “หรดาล” เป็นชื่อแร่ชนิดหนึ่ง ประกอบด้วยสารหนู และกำมะถัน มีสีแดงและทอง นำมาผสมกาวเขียนลายรดน้ำในศิลปะไทย

ภาพจาก: เว็บสมุดไทย

ทองแถม นาถจำนง

ทองแถม นาถจำนง เป็นทั้งสื่อมวลชนอาวุโสและนักวิชาการที่ทำงานอย่างต่อเนื่องรวมทั้งยังเป็นอดีตนายกฯ สมาคมนักกลอนแห่งประเทศไทย และยังเป็นเจ้าของงานเขียนอีกมากมาย โดยเฉพาะในนามปากกา “โชติช่วง นาดอน” กับงานเขียนงานแปลเรื่องจีน และงานเขียนหลากหลายประเภททั้งประวัติศาสตร์ วรรณกรรม บทความ รวมบทกวีนิพนธ์ วิเคราะห์เศรษฐกิจสังคมการเมืองรวมแล้วกว่า ๖๐ เล่ม ตลอดระยะเวลาบนถนนสายวรรณกรรม

ทองแถม นาถจำนง

คำฉันท์ วรรณลีลามรดกชาติ (46) สมุทโฆษคำฉันท์ (34)

ติดตามเรา

บทความล่าสุด