เขียนโดย
ผีบุญ ศึกษาอดีตเพื่อเข้าใจปัจจุบัน
ผู้นำผีบุญส่วนใหญ่สร้างความเชื่อถือในหมู่ชาวบ้านด้วยเรื่องราวเกี่ยวกับความสามารถพิเศษต่าง ๆ อันเป็นคุณสมบัติของผู้วิเศษที่มากอบกู้ผู้คนให้พ้นทุกข์ ตั้งแต่การรักษาโรคด้วยเวทย์มนต์คาถายาวิเศษ รวมถึงการแก้ปัญหาทางสังคมอื่น ๆ ในหมู่ชาวบ้าน กลายเป็นข่าวเล่าขานต่อ ๆ กันไป
ศาสตร์และศิลป์กับคนอีสาน
ภาคอีสานเป็นสังคมปิดมานาน ไม่ได้มีปฏิสัมพันธ์กับต่างชาติ ต่างวัฒนธรรมมากเหมือนคนใต้ ที่ทะเลเปิดทั้งซ้ายขวา ไม่ว่าแขกจีน อาหรับ ฝรั่งก็มาเทียบท่า ย้ายถิ่นเข้ามาอาศัยปะปนมาหลายร้อยปี ทำให้คนใต้คุ้นเคยกับคนแปลกหน้า และกลายเป็นความไม่ไว้ใจไปด้วยภาพโดย สุชีลา เพชรแก้ว เพราะมีประสบการณ์ที่ไม่ดีกับคนแปลกหน้าจำนวนไม่น้อยที่ไม่ได้มาดี คนใต้รู้จักเงินตราและค้าขายกับคนต่างถิ่นก่อนคนไทยภาคอื่น ๆ
คืนสู่รากเหง้า เวลา ที่ ผี ขวัญ
การคืนสู่รากเหง้า คือกระบวนการเรียนรู้ กลับไปสู่อีกมิติหนึ่งของเวลา ของวัฒนธรรม ก้าวข้ามทุกอย่างเพื่อเข้าถึงคุณค่าและเนื้อหาที่ดีงามของชีวิต เป็นการ “เชื่อมอดีตกับปัจจุบันเพื่อสานอนาคต”
จากอีสานถึงเอมีเลีย
ทางเลือกเพื่อการเกษตรมีหลายทาง อีสานมีปราชญ์ชาวบ้านมากมายที่ทำการเกษตรเพื่อการพึ่งตนเองไว้เป็นแบบอย่าง ตั้งแต่พ่อมหาอยู่สุนทรธัย พ่อเชียง ไทยดี ที่สุรินทร์ คุณสุทธินันท์ปรัชญพฤทธิ์ คุณคำเดื่อง ภาษี และอีกหลายคนที่บุรีรัมย์ และในทุกจังหวัดในภาคอีสาน
การเรียนรู้และการสืบทอดภูมิปัญญา (๑)
เมื่อประมาณปี ๒๕๒๗ ที่อำเภอพล จังหวัดขอนแก่น มีการพบปะทุกเดือนของหมอยาพื้นบ้าน ๑๒๓ คน โดยการประสานงานของเรด บาร์นา องค์กรพัฒนาเอกชนต่างชาติดำเนินงานโดยคนไทย โดยมีคุณอภิชาต ทองอยู่ และคุณยงยุทธ ตรีนุชกร เป็นหัวเรือใหญ่
วิญญาณการเมืองอีสาน
“ชุมชนอยู่ในสภาพกึ่งหลับกึ่งตื่นเนื่องจากถูกทำลายความจำ ความรู้เรื่องไทยที่ผ่านมาเป็นแง่มุมของรัฐประวัติศาสตร์ของชุมชนไม่ปรากฏชุมชนถูกลืมไป”
ประชาคมใหม่ในสังคมนิรนาม
สังคมนิรนาม คือ สังคมที่ผู้คนไม่รู้จักกัน ดูจราจรบนท้องถนนที่เต็มไปด้วยรถรา ผู้คนตามถนนหนทาง ตามห้าง ตามตลาดนัด ตึกรามบ้านช่องป่าคอนกรีตในเมือง หมู่บ้านจัดสรรที่อยู่กันเป็นพันเป็นหมื่น บ้านอยู่ติดกันเป็นสิบ ๆ ปียังไม่รู้จักกัน ไม่เคยพูดจากัน
ส่ อ ง ซ อ ด
ถ้าการเรียนรู้คือหัวใจ ชุมชนจะพบว่า สิ่งที่สำคัญและยิ่งใหญ่กว่าเงิน คือ ความรู้ อย่างที่ปู่ย่าตายายเคยสอนไว้ว่า “มีวิชาเหมือนมีทรัพย์อยู่นับแสน”
ปลาแดก แซบและดี
เมื่อก่อนนี้ ปลาร้าเป็นอาหารคนจนของคนอีสาน ไม่มีอะไรกินก็ “กินเข่าจ้ำปาแดก” (กินข้าวจิ้มปลาร้า) วันนี้ไม่ใช่ อาหารที่มีปลาร้า อย่างส้มตำ แจ่วบอง แกงพื้นบ้านอีสาน อาหารไทยใส่ปลาร้า ขึ้นเหลาเข้าโรงแรมหลายดาวได้สบายแล้ว
คำและความหมาย เข้าใจโลก เข้าใจชีวิต
“คำว่า artificial intelligence แปลกันเป็นไทยและติดตลาดไปแล้วว่า “ปัญญาประดิษฐ์” ซึ่งผมไม่เห็นด้วย อยากใช้คำว่า “สมองประดิษฐ์” มากกว่า
เยาวชนคนมีภูมิ
เด็กเยาวชนมีศักยภาพที่จะเติบโตอย่างมีคุณภาพได้ ถ้าหากมีการส่งเสริมสนับสนุนอย่างเหมาะสม อะคาเดมีชีวิต (Life Academy) มีแผนงานที่จะทำโครงการพัฒนาเยาวชนคนมีภูมิ ให้มี ๓ ภูมิ คือ ภูมิธรรม ภูมิปัญญา และภูมิฐาน
เหลียวหลังแลหน้า
“คันสิไปเมือหน้าให้เหลียวหลังคืนเบิ่ง มันมะลึดทึดเท่าเซาก่อนซุฟ่าวไป เดินทางไก๋ให้เหลียวหลังแลหน่า ฟ้าฮั่มฮ้องน้องผัดยังคาแอ๋ว”
ผ้าย้อมคราม กับสงครามกรุงทรอย
หนังฮอลลีวูดนี้ใช้เสื้อผ้าย้อมครามทั้งเรื่องจะเห็นนักแสดงหลัก ๆ ทุกคนแต่งตัวด้วยผ้าย้อมคราม เป็นผ้าจากจังหวัดสกลนคร ด้วยเหตุผลว่านอกจากสวยงามแบบคลาสสิกแล้ว ยังเป็นสีสันที่สะท้อนความ “โบราณและอมตะ”
หนี้ที่มีทางออก
อีสานมีที่ดินมาก ส่วนหนึ่งอาจมีปัญหาเรื่องน้ำ แต่ถ้าคิดให้ดีน่าจะมีทางจัดการได้ โดยการปลูกพืชที่ใช้น้ำน้อย หรือหาทางกักเก็บน้ำให้พอใช้ได้บ้าง เพราะมีคนจำนวนมากที่ทำเช่นนี้ และจัดการเรื่องการปลูกพืชต่าง ๆ ได้ผลดี มีรายได้ดี
อนาคตของอีสานอยู่ที่การเกษตร
ถ้าพี่น้องชาวอีสานตามไม่ทันการเปลี่ยนแปลงของโลก และขายที่ดินเหมือนกับที่กำลังขายกันวันหนึ่งข้างหน้า ลูกหลานเราจะเป็นเพียงแรงงานที่เขาจ้างไปทำไร่ทำนาในที่ดินที่เคยเป็นของพ่อแม่บรรพบุรุษ วันนั้นไม่ต้องพูดกันเรื่องประชาธิปไตยอีกแล้ว เพราะประชาธิปไตยคือประชาชนปกครองตนเอง