อีสานบ้านเฮา

“แม่ พื้นเพแม่เป็นคนจังหวัดไหนครับ?” แม่เฒ่าอ่อนทาตอบ “แม่เป็นคนตาก!” ทองรัตน์หันหน้าไปถามพ่อเฒ่าละบ้าง “พ่อเฒ่าล่ะครับ?” พ่อเฒ่าละไม่ทันได้ตั้งตัว ได้ยินแว่ว ๆ ว่า แม่เฒ่าอ่อนทาเป็นคนตาก ก็ตอบไปทันทีว่า “กูเป็นคนซัก! มึงก็รู้ ไม่น่าถาม!”

การดำเนินชีวิตของชาวอีสานนั้น ค่อนข้างจะเรียบง่าย การทำมาหากินตามทุ่งนา ป่าเขา ห้วย หนอง คลอง บึง ล้วนแต่เป็นแหล่งอาหารที่อุดมสมบูรณ์ และคนอีสานกินได้สารพัด พืชผักตามท้องไร่ท้องนา ข้างรั้วบ้านมีให้เลือกกินได้อย่างสบาย ยิ่งเป็นพวกแมลงก็เป็นอาหารของชาวอีสานเกือบทุกชนิด เห็ดที่ขึ้นตามป่าหรือตามท่อนไม้ คนอีสานเลือกกินได้ทั้งนั้น แม้ในกระเป๋าไม่มีเงินสักบาทคนอีสานก็ไม่อดตาย

เวลานาทีในแต่ละวัน มันช่างขับเคลื่อนไปอย่างรวดเร็วจนไม่น่าเชื่อ นี่ก็จะถึงวันปีใหม่อีกแล้ว พ่อเฒ่าหลวยนักดื่มตัวยงแห่งบ้านกุดแห่บอกบักหลอดผู้เป็นลูกเขย “หลอดเอ้ย! ใกล้ฮอดปีใหม่แล้วเด้อ...หาเงินเก็บเงินไว้ซื้อเหล้าฉลองปีใหม่แหน่เด้อ...ปีนี้เอาให้ซอดแจ้งโลด!” “บ่ต้องห่วงพ่อ ปีนี้ทั้ง ๔๐ ดีกรี และสาโทเตรียมการไว้แล้ว!”

เรื่องลูกเขยกับพ่อเฒ่านี่ เขียนมาหลายเรื่องพ่อเฒ่าก็โดนลูกเขยเล่นงานอยู่เสมอ ไม่รู้มันเป็นบาปกรรมของพ่อเฒ่ารึเปล่าก็ไม่อาจทราบได้ มีพ่อเฒ่ารายหนึ่งอ่านเรื่องพ่อเฒ่ากับลูกเขยในนิตยสาร “ทางอีศาน” มาหลายเรื่องจึงหาทางแก้เผ็ดลูกเขยบ้าง จะไม่ยอมให้ลูกเขยตัวเองมาสร้างวีรกรรม เหนือกว่าพ่อเฒ่าได้อีกต่อไป!

บักเทือง เป็นคนมีอารมณ์ดีเหมือนพ่อเฒ่า แต่ลูกเล่นแพรวพราวทันสมัยกว่าพ่อเฒ่าทองมากเพราะเป็นคนรุ่นใหม่ เมื่อเสือ ๒ ตัวมาอยู่บ้านหรือถํ้าเดียวกัน พูดอะไรออกมาก็ทันกันหมด จนพ่อเฒ่าทองถอดใจ ยิ่งตอนนี้แม่เฒ่ามน เมียแกตายไปแล้ว ไม่มีคู่ปรึกษาก็เลยเข้าบวชที่วัดในหมู่บ้าน ลูกหลานก็ยินดี เข้าวัดทำบุญอุปถัมภ์ ดูแลพึ่งใบบุญของหลวงพ่อเสมอมา

พ่อเฒ่าดิษฐ์ผัวแม่เฒ่านง บ้านดงหมู เป็นคนย้านเมียที่สุดคนหนึ่ง แต่แกมีวาทะคุยอวดเพื่อนเสมอว่า แม่เฒ่านงเมียของแกกลัวผัวเป็นที่สุด แค่แกไอเมียแกก็เยี่ยวราดแล้ว! บักจอนผู้เป็นลูกเขยก็เป็นคนกลัวเมียอีกคนหนึ่ง แต่มันไม่กล้าพูดหรือมีวาทะเหมือนพ่อเฒ่าของมัน เมียสั่งทำอะไร บักจอนต้องรีบปฏิบัติตามคำสั่งในทันที ถือว่า “คนเชื่อฟังคำเมียจะได้ดีกันทุกคน!”

“แต๊บเอ้ย! ไปเก็บยอดกระถินข้างฮั้วกับผักเม็ก ผักติ้วที่พ่อปลูกไว้มากินแหน่บักหำ!” บักแต๊บก็ไปเก็บผักตามที่พ่อเฒ่าเหงี่ยมบอก มันเอาผักที่เก็บมาไปล้างที่โอ่งน้ำข้างบ้านแล้วเดินไปหาจานที่จะใส่ผักในครัว พ่อเฒ่าเหงี่ยมไม่เห็นตอนบักแต๊บล้างผักเห็นแต่ตอนมันไปเอาจานมาใส่ผัก จึงถามบักแต๊บด้วยความหวังดี “เจ้าล้างแล้วบ่บักหำ?” บักแต๊บได้ยินพ่อเฒ่าเหงี่ยมถามแว่ว ๆ ก็ตอบไปตามตรงว่า “บักหำยังบ่ล้าง! ล้างแต่ผัก!”

พ่อเฒ่านึก มีลูกเขยชื่อบักเท พากันประกอบอาชีพต้มเกลือขาย เมื่อผลิตเกลือได้ปริมาณเพียงพอที่จะบรรทุกไปขายได้แล้ว ก็พากันจัดแจงเอาถุงเกลือขึ้นรถบรรทุก รถคันนี้มีเครื่องขยายเสียงไว้ประกาศโฆษณา ขายเกลือไปตามสถานที่ต่าง ๆ พ่อ เฒ่านึกแกถนัดขับรถ ส่วนบักเทคล่องเรื่องประกาศโฆษณา...

สีแดงเริงร่าแห่งดอกจานยามบานตระการมีพลังร้อนแรงจนฝรั่งตั้งฉายาว่า “เปลวไฟในพนา” - frame of the forest แต่ชาวภารตะเปรียบเปรยได้งดงามไพเราะกว่าว่า ดอกจานคือ “กามเทวนะขา – เล็บ (แดง) แห่งกามเทพ” เจาะดวงใจผู้มีรัก...

เรื่องอาหารการกินคนอีสานเรียกว่า แนวอยู่แนวกิน รสนิยมการกินของคนเราแตกต่างกันไปตามแต่วัตถุดิบตามธรรมชาติของแต่ละพื้นที่ อาหารตามธรรมชาติบางอย่างหากินได้เฉพาะฤดูกาล ปีหนึ่งอาจได้กินครั้งเดียว เช่น อึ่ง แมงกินูน กิโป่ม ฯลฯ คำเปรียบเปรยของคนอีสานที่ว่า “ของแซบอยู่กับผู้มัก” แล้วแต่รสนิยมเก่าแก่แต่โบราณมา อาหารการกินของคนภาคไหน ๆ ก็คงเหมือนกัน แล้วแต่ใครจะมีวัตถุดิบ พืชพันธุ์ธัญญาหารตามถิ่นที่มี

“มึงซักผ้าคนเดียวอย่างนี้ทุกวันเหรอ” มันตอบ “กูผลัดกันทำ” วันต่อมา ก็เห็นมันทำกับข้าวให้ลูกเมียกินอีก ถามมัน มันก็ตอบว่า “กูผลัดกันทำ” และวันหลังมาอีก เห็นมันกวาดบ้านถูบ้าน จัดเก็บสิ่งของอยู่คนเดียวจนเหงื่อโชกท่วมกาย ถามมันก็ได้คำตอบ “กูผลัดกันทำ” อีกตามเคยก็เลยซักถามเอาความจริงจากมันให้ได้ “ที่มึงว่าผลัดกันทำน่ะ กูยังไม่เห็นเมียมึงทำอะไรให้กูเห็นเลย มึงผลัดกันทำยังไงวะ?” เพื่อนมันก็ตอบแบบสบาย ๆ ว่า “ที่ผลัดกันทำน่ะคือ ชาตินี้กูทำ ชาติหน้ากูผลัดให้เมียทำ!”

“ป๋า...หนูขอนั่งร่วมโต๊ะได้ไหม?” “ได้เลยหนู” พ่อเฒ่าแอ้อนุญาตเพราะดูแล้วหน้าตาสวยดี บักตุ๊ดก็เป็นผู้จัดแจงหาเครื่องดื่มบริการ “ป๋าขา... หนูมีเรื่องเดือดร้อนทางการเงิน หนูมีห้องพักแต่ค่าเช่าห้องไม่พอ อยากให้ป๋าช่วยสองพัน” สาววัยรุ่นอ้อน “ห้าร้อยได้ไหม?”

"นี่ท่านเลขา..ชาวนาเขาส่งบั้งไฟขึ้นมาขอฝนอีกแล้ว ช่วยจัดการให้พวกเขาโดยเร็ว""พวกเขาขอเพิ่มอีกอย่างที่ไม่มีรัฐบาลไหนช่วยได้ เขาว่างั้น""ให้ช่วยอะไรอีกรึ""อยากได้ข้าวเกวียนละสองหมื่นพะยะค่ะ!"

“หักซ้ายหน่อยพ่อ” บักอี๊ดบอก พ่อเฒ่าอ่างก็หักซ้ายตามลูกเขยคนกรุงเทพฯบอก พอขับไปได้ระยะหนึ่ง บักอี๊ดบอก พร้อมกับใช้มือตบข้างกระบะรถ “ระวัง! ช้า ๆ หน่อยนะพ่อ !” “มันมีหยังฮึบ่?” “บ่อ” บักอี๊ดว่า