อัปสราศีขรภูมิ : บ้าน ๆ สะท้านทรวง
“ห้องศิลป์อีสาน” ฉบับที่แล้ว เล่าให้ฟังว่าที่ซุ้มประตูปราสาทศีขรภูมิ อำเภอศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์ มี “เทพทวารบาล” หรือเทพผู้รักษาประตูปราสาท หรือประตูวิมาน กำลังยืนกุมไม้กระบองอยู่ข้างนวลน้องอัปสรา หรือ “เทพอัปสร” ชนิดที่ผมนึกไม่ออกจริงๆ ว่าถ้าผมต้องมายืนเฝ้าปราสาทอยู่ใกล้สาวงามปานนี้
ผมจะอดใจไหวไหมเนี่ย ?
เพราะนางสวยเริดเฉิดฉายเสียจริง ที่สำคัญคือปราสาทหินใหญ่ ๆ ในเขตแดนไทย อาทิ พิมาย พนมรุ้ง เมืองต่ำ ฯลฯ มีภาพเล่าเรื่องเทพเจ้าฮินดูมากมาย อาทิ ศิวนาฏราช นารายณ์บรรทมสินธุ์ ฯลฯ
แต่กลับไม่ปรากฏภาพนางอัปสรา เทพธิดาผู้พิทักษ์เทวสถาน อย่างที่ปราสาทหินในเขตแดนกัมพูชามีดารดาษ แม้ที่ปราสาทตาเมือนธม อำเภอพนมดงรัก จังหวัดสุรินทร์ สำรวจพบองค์หนึ่ง แต่ก็ชำรุดแตกหักจนแทบดูไม่ออกว่าเป็นอัปสรา
ยกเว้นปราสาทศีขรภูมิ ที่มีพร้อมสรรพทั้งเทพอัปสรา และเทพทวารบาล โดยเฉพาะอัปสราประดับโคปุระ หรือซุ้มประตูของปรางค์ประธาน เป็นลายจำหลักหรือแกะสลักนูนสูง ที่สวยสง่า สมบูรณ์แบบ
อลังการทั้งเทริด กุณฑล สร้อยสังวาลย์พาหุรัด ครบเครื่องถนิมพิมพาภรณ์ (เครื่องประดับกาย) และศิราภรณ์ (เครื่องประดับศีรษะ) อย่างวิลิศมาหรา สะโอดสะองทั้งทรวดทรง อกอิ่มเอวบาง กระทั่งท่อนแขนและเรียวนิ้วที่จีบจับก้านบงกชอย่างประณีตอ่อนช้อยสุดจะบรรยาย
แล้วช่างยังไม่ยอมเสียชื่อ “นักลัทธิรังเกียจที่ว่าง” ด้วยการเติมนกแก้วบรรจงเกาะก้านบัวใกล้บ่าขวา กับเจ้ากระแตขี้เล่นระเริงใจไว้ใกล้บ่าซ้าย เหนือขึ้นไปเป็นวิจิตรศิลป์แห่งซุ้มลายก้านขดแสนงดงาม
ก่อนมาจบลงที่ท่าวางเท้าหันไปทางขวาอันทำให้อนุมานได้ว่า ซุ้มประตูนี้สร้างด้วยศิลปะเขมรยุคนครวัด (หรือ สกุลช่างนครวัด = Angkor Wat School) เช่นเดียวกับปราสาทพนมรุ้ง ซึ่งพบศิลาจารึกระบุว่าสร้างโดยพระประยุรญาติแห่งสุริยวรมันที่ ๒ ผู้สร้างนครวัด ในขณะที่ศีขรภูมินั้น กล่าวได้ว่าเป็นปราสาทภูธร ฝีมือช่างท้องถิ่น
ก่อนหน้านั้น ทับหลังศิวนาฏราช และทวยเทพชุมนุม ท่ามกลางพวงอุบะที่หน้ากาลคายออกมางามหยด ทำให้นักประวัติศาสตร์ศิลป์หลายสำนัก เทคะแนนให้ “ศีขรภูมิ” ติดอันดับปราสาทหินที่มีทับหลังงดงามอลังการที่สุดของไทยมาแล้ว
ครั้นได้เพ่งพินิจพิศเจริญ ภาพนางอัปสราเอียงคอ ล้อกระแตแลนกแก้วเล่นน่าเอ็นดูแล้วผมไม่ลังเลใจที่จะยกให้ “ศีขรภูมิ” เป็นปราสาทหินหนึ่งเดียวของไทยที่มีภาพจำหลักนางอัปสราสวยสมบูรณ์แบบเป็นที่สุด อันเป็นเหตุให้คนไทยไม่น่าพลาดชม “ปราสาทบ้าน ๆ สะท้านใจ” หลังนี้…ด้วยประการทั้งปวง
******
คอลัมน์ ห้องศิลป์อีศาน นิตยสารทางอีศาน ปีที่ ๖ ฉบับที่ ๖๖| ตุลาคม ๒๕๖๐
.
ราคาเล่มละ ๑๐๐ บาท
สมัครสมาชิก ครึ่งปี ๖๐๐ บาท
หนึ่งปี ๑,๑๐๐ บาท
ตลอดชีพ ๙,๕๐๐ บาท (ได้รับหนังสือย้อนหลัง)
.
สั่งซื้อ// ชำระเงิน // สอบถามเพิ่มเติม ได้ทาง
inbox หนังสืออีศาน m.me/166200246799901
line id : @chonniyom (มี@) คลิก https://lin.ee/amxqtvW
อีบุค ที่ www.mebmarket.com
โทร. 086-378-2516
บริษัท ทางอีศาน จำกัด
244/539 รามอินทราซอย 5 แขวงอนุสาวรีย์ เขตบางเขน กทม. 10220
