ปิดเล่ม
สังคมมนุษย์อายุหมื่นกว่าปี เริ่มต้นมีการพัฒนาและเปลี่ยนแปลงช้าเหลือเกิน มนุษย์พัฒนาทางสมอง สร้างระบบคิด ความเชื่อ ทีละน้อย ๆ ใช้เวลาเนิ่นนาน กว่าจะมีศาสนาและระบบปรัชญา และทุกวันนี้มนุษย์ก็ยังอยู่ในภายใต้อิทธิพลเครือข่ายของศาสนาไม่กี่ศาสนา
มองไทยด้วยวิภาษวิธี
แนวคิดของเฮเกลช่วยให้มองประวัติศาสตร์โลก ประวัติศาสตร์ไทยด้วยแนวคิดวิภาษวิธีได้ แนวคิดของเขามีพลัง มีอิทธิพลต่อนักคิดนักปรัชญาต่อมาอย่างมาก เพราะเขามองทุกอย่างเป็นการเปลี่ยนแปลง และอธิบายการเปลี่ยน แปลงอย่างเป็นเหตุเป็นผล
