จากใจทางอีศาน

เรียน ท่านผู้อ่าน “ทางอีศาน” ที่เคารพ ผมเป็นคอลัมนิสต์จิตอาสา ของ “ทางอีศาน” มาตั้งแต่ปี ๒๕๕๖ ด้วยศรัทธาในปณิธานของ บ.ก.ปรีดา ข้าวบ่อ ที่อึดและอดทนทำนิตยสารเชิงสาระความรู้ เพื่อชาวอีศานและคนไทยทุกภาค “ลึกซึ้งรากเหง้า เข้าใจปัจจุบัน รู้ทันอนาคต” จนถึงราวปลายปีที่แล้ว ผมมีปัญหาขาดแคลนวัตถุดิบ คือข้อมูลและภาพประกอบที่จะเขียนคอลัมน์ “ห้องศิลป์อีสาน” เหตุเพราะปัญหาสุขภาพ ทำให้ผมไม่ได้เดินทางไปเก็บภาพและข้อมูลใหม่ ๆ เลย จึงเห็นควรพักคอลัมน์ “ห้องศิลป์อีศาน” ไว้ถึงฉบับมีนาคมที่ผ่านมา

ถ้าปีใดวันขึ้น หรือแรม ๑ ค่ำ เดือน ๕ ตรงกับวันอังคาร หรือแรม ๕ ค่ำ เดือน ๕ ตรงกับวันอังคาร เชื่อกันว่าเป็นวันร้อน วันอัปมงคล วันอุบาทว์ วันโลกาวินาศ คนไทภาคอีสานมีประเพณี “แตกบ้าน” เพื่อแก้เคล็ด

ปลายเดือนกุมภาพันธ์ใกล้จะถึงเดือนมีนาคม มีข่าวร่ำลือว่าช่วงสงกรานต์จะมีวันหยุดถึงเก้าวัน ก็ไม่รู้ว่าจะจริงหรือไม่จริง ถ้าเป็นจริงก็น่าเป็นห่วงเรื่องอุบัติเหตุบนถนนบาดเจ็บล้มตายกัน ปีก่อน ๆ วันหยุดน้อยกว่ายังบาดเจ็บล้มตายกันมาก

“ทางอีศาน” ขออภัยในความผิดพลาด ได้บรรยายคำอธิบายรูปว่า สมบัติ สิมหล้า, ราตรี ศรีวิไล, เทพพร เพชรอุบล ขอแก้ไขเป็น สมบัติ สิมหล้า, ราตรี ศรีวิไล, เคน ดาเหลา จึงจะถูกต้อง ขออภัยในความผิดพลาดมา ณ ที่นี้

คนอีสานมีรากเหง้า มีประวัติศาสตร์ มีอารยธรรม ชุมชนทุกชาติพันธุ์วรรณนาต่อสู้ สร้างบ้านเมืองมาอย่างทระนงองอาจ คนอีสานมีเลือดเนื้อจิตวิญญาณ มีข้อ กำหนดร่วมเพื่อประพฤติปฏิบัติ เพื่อเป็นข้อห้าม ในการดำเนินชีวิตประจำวัน ในการหาอยู่หากิน ในความสัมพันธ์กับคน กับธรรมชาติ และกับสิ่ง เหนือธรรมชาติ เพื่ออบรมบ่มเพาะให้ผู้คน พลเมืองเป็น “ผู้ดี”

ตรุษจีนก็ผ่านไปแล้วพร้อมกับข่าวไม่ดีเรื่องไวรัสประหลาดระบาดที่เมืองจีน วันที่เขียน “ปิดเล่ม” นี้ จีนประกาศปิดเมืองไปแล้วสามเมือง คือเมืองอู่ฮั่นเมืองใหญ่ และเมืองเล็กรอบ ๆ อู่ฮั่นอีกสองเมือง

เจ้าพี่น้องหากแม่นลูกกูผู้เดียวดาย... กูปันให้สูเจ้าแล้วดังนี้ ภายหน้าผู้ใดอย่าโลภตัณหา อิจฉามักมาก แลเอารี้พลช้างม้าไปตกแดน เอาหอกดาบเขนแพนไปตกท่ง แล้วรบเลวเอาบ้านเมืองกัน ดังนั้นให้ผู้นั้นฉิบหาย ทำอันใดอย่าให้เป็น เข็นอันใดอย่าให้ได้ ปลูกไม้อย่าทันตาย ปลูกหวายอย่าทันล่อน ข้อม่อนอย่าให้ฮี ปลีมันอย่าให้กว้าง เทียวทางให้ฟ้าผ่า เมือป่าให้เสือกิน...

ท่ามกลางความศรีวิไล มีสุขศาลา-อนามัย-โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล มีการศึกษาระดับอนุบาล-ประถม-มัธยม หลายคนได้ไปเรียนต่อระดับวิทยาลัย-มหาวิทยาลัย ในเมืองใหญ่ เส้นทางอาชีพหลากหลายขึ้น แต่ในขณะเดียวกันที่ดินทำกินก็หดเหลือน้อย ต้นไม้ถูกสัมปทานตัดขาย นํ้าตามแหล่งธรรมชาติตื้นเขิน การปลูกพืชเชิงเดี่ยวเพื่อขายทำลายหน้าดิน ราคาไม่แน่นอน ซํ้าถูกคดโกงสารพัดรูปแบบ

คนในดินแดนที่ถูกขีดแบ่งเขตประเทศ จะถูกสร้างมายาคติความรักและการคลั่งชาติอย่างฝังลึก จนถึงกาลใกล้ดับสลายของจักรวาล จึงยอมรับความเป็นเผ่าพันธุ์ และการอยู่ร่วมโลกเดียวกัน ถึงกระนั้นก็ยังไม่ใช่เรื่องที่สายเกินไป คนทุกคนรู้ว่าเกิดมาต้องตาย ไม่วันนี้ก็วันพรุ่งแต่ถ้าหากยังไม่เจ็บป่วยถึงขั้นล้มหมอนนอนเสื่อ ไม่ถูกโบยตีด้วยชราภาพอย่างที่สุด

ในขณะที่ทุกประเทศกำลังจะเข้าสู่มหาสงครามโลกครั้งที่ ๑ ตามด้วยการปฏิวัติของโซเวียต รุสเซีย และสงครามปฏิวัติจีนก็เริ่มปะทุ

วัฒนธรรมมีหลายระดับ ตั้งแต่วัฒนธรรมชุมชนท้องถิ่น วัฒนธรรมภาค วัฒนธรรมชนเผ่า วัฒนธรรมชนชาติ วัฒนธรรมชาติไทย ซึ่งเราควรรักษาและส่งเสริมทุกระดับ ทุกภาคของประเทศไทย ประกอบด้วยชุมชนย่อยมากมาย ประกอบด้วยชนเผ่าชนชาติมากมาย ประเทศไทยมีทั้งวัฒนธรรมชนชาติ วัฒนธรรมชาติไทยที่ต้องรักษา ส่งเสริมและพัฒนา “ทางอีศาน” มีนโยบายนี้และดำเนินการมาอย่างต่อเนื่องแปดปีแล้ว เราหวังว่าจะได้รับแรงสนับสนุนจากทุกท่านต่อไป

ใครคนใดเข้าใจและใช้ชีวิตได้สอดคล้องกับคนด้วยกัน กับธรรมชาติ และกับสิ่งเหนือธรรมชาติคน ๆ นั้นก็จะมีชีวิตที่สุข สมบูรณ์ และสงบ ดังความเข้าใจภูเขาของนักเดินป่าที่บอกกล่าวกันมา... ถ้ามองดูภูเขาแล้วเห็นภูสีเขียวพรืดเป็นเทือกไปทั้งหมด นั่นแสดงว่าเรายังอยู่ห่างภูเขาไกลนัก เดินต่อไปจนเห็นสีใบไม้แตกต่างกัน มีสีเขียวแก่ เขียวอ่อน ครีม นํ้าตาล นํ้าตาลไหม้ แดง กระด่างดำ ฯลฯ เราเข้าใกล้ตีนเขาแล้ว

ถ้าเปรียบเทียบขีดความเจริญก้าวหน้ากับบ้านใกล้เรือนเคียงส่วนมาก เมืองไทยเรายํ่าเท้าอยู่กับที่มานานหลายสิบปีดีดักแล้ว ถึงเวลาต้องปรับปรุงแก้ไขพร้อมกันไปกับการเปลี่ยนแปลงของโลก โครงสร้างทางกายภาพ เช่น การคมนาคม อาคารบ้านเรือน สถานที่ทำการ และภูมิทัศน์ต่าง ๆ

โลกยุคล่ามนุษย์ไปเป็นทาส ยกกองทัพไปยึดครองเมืองขึ้น ใช้อำนาจทางเศรฐกิจไปมีอิทธิพลครอบงำ ควรหมดสิ้นไปแล้ว ประเทศที่รวมศูนย์อำนาจ สูบรีดโภคทรัพย์ส่วนเกินเข้าไปไว้ส่วนกลางกำหนดนโยบายโดยไม่รู้จักและสอดคล้องกับท้องถิ่น

คนเราต้องมีความฝัน มีจินตนาการ ฝันที่งามพร้อมย่อมเกิดจากพื้นฐานความเป็นจริงรองรับ ผ่านการคิดกรอง เป็นฝันที่กว้างไกลกว่าผล ประโยชน์ส่วนตน หรือเฉพาะกลุ่มพวกพ้อง