เสรี พพ

วาติกัน ศูนย์กลางสถาบันสองพันปีของศาสนาคริสต์โรมันคาทอลิกกำลังเผชิญวิกฤติแสนสาหัส ซึ่งหมักหมมมานมนาน มีรากเหง้ามาจากประวัติศาสตร์ ทั้งใกล้และไกล ที่อยากนำไปเรียนรู้ด้วยกัน

จุดมุ่งหมายของข้อเขียนชุดนี้ คือ การเรียนรู้จากปรากฏการณ์ การสรุปบทเรียนจากสิ่งที่เกิดขึ้นที่ “วาติกัน” ในฐานะที่เป็นคาทอลิก เป็นสมาชิกของพระศาสนจักรที่กำลังเผชิญวิกฤติ ไม่อยากเป็นเหมือนนกตัวใหญ่ที่บินไม่เป็นและเอาหัวซุกทราย แต่อยากเป็นนกตัวเล็กที่บินขึ้นไปเพื่อจะได้มองปัญหารอบด้านและหลายมิติ

มาร์ติน ลูเธอร์ เป็นพระในคณะเอากุสตีเนียน เป็นอาจารย์สอนเทวศาสตร์ในมหาวิทยาลัยในเยอรมัน เป็นผู้นำสำคัญที่ให้กำเนิดนิกายโปรเตสแตนท์ โดยเรียกร้องให้มีการปฏิรูปศาสนา ในปี 1517 นำข้อประท้วง 95 ข้อไปติดที่ประตูโบสถ์เมืองวิตเทนเบอร์ก ประณามความฉ้อฉล ศาสนพาณิชย์ ขายบุญเพื่อให้ได้เงินสร้างโบสถ์วิหาร โดยเฉพาะเซนต์ปิเตอร์ที่กรุงโรม การทำบุญด้วยเงินเพื่อเป็นการไถ่บาป ทำให้มีสิทธิ์ได้ไปสวรรค์

ยุคกลาง ยุคมืดตอนต้น หลังจากโรมล่มสลาย ไม่เป็นเมืองหลวงของโลกอีก (caput mundi) ความรู้เก่าหายไป วิศวกรรม สถาปัตย์ คณิตศาสตร์ ฟิสิกส์ ไม่มีการก่อสร้างอะไรเหมือนยุคโรมันอีก หอสมุดคอนสแตนติโนเปิลได้รวบรวมวิชาความรู้ไว้มากมาย ทั้งของตะวันออก-ตะวันตก เป็นขุมทรัพย์ทางปัญญาที่สำคัญ

ยุคฟื้นฟูศิลปะวัฒนธรรม (Renaissance) เป็น “ยุคเกิดใหม่” ของอารยธรรมที่เคยรุ่งเรืองสองพันปีก่อนในยุคกรีกและโรมัน ยุคที่ผู้คนกลับไปเรียนรู้ ฟื้นฟูความรู้ภูมิปัญญา ก่อให้เเกิดการเปลี่ยนแปลงมากมายในระยะเวลาไม่นานในแทบทุกด้าน

มองในแง่บวก โควิดน่าจะเป็น “โชคดีที่มากับโชคร้าย” (blessing in disguise) หรือ “นาฬิกาปลุก” (wake-up call) ปลุกให้ตื่น ตระหนัก สำนึก ให้ลดอหังการลง อ่อนน้อมถ่อมตน และสรุปบทเรียน ปรับเปลี่ยนวิธีคิด จะได้อยู่รอด รับมือกับอะไรที่อาจร้ายแรงกว่าโควิดที่จะตามมา เพราะธรรมชาติที่ผิดเพี้ยนทำให้เกิดโรคภัยไข้แจ็บและภัยพิบัติอะไรได้อีกมากและอย่างที่คาดไม่ถึง

# เต็มสิบยิมนาสติก Perfect Ten นาเดีย โคมาเนชี (Nadia Comaneci) เด็กสาวชาวรูเมเนีย อายุ 14 ปี ทำคะแนนเต็ม 10 ในยิมนาสติกบาร์ต่างระดับที่โอลิมปิกมอนทรีลปี 1976 นับเป็นคนแรกในประวัติศาสตร์กีฬาประเภทนี้ เธอได้เหรียญทอง 3 เหรียญจากรวมอุปกรณ์ บาร์ต่างระดับ และคานทรงตัว และได้เต็มสิบอีก 2 เหรียญทองในโอลิมปิกที่มอสโก 1980

กีฬาโอลิมปิกเกิดขึ้นครั้งแรกในประเทศกรีกเมื่อปี 776 ก่อน ค.ศ. (ประมาณ 2,800 ปีก่อน) จัดที่เมืองโอลิมเปีย ห่างจากกรุงเอเธนส์ไปต่างตะวันออก 188 ก.ม.

จักรพรรดิโรมันในยุคสุดท้าย ในศตวรรษที่ 5 นั้นไปพำนักที่เมืองราเวนนา ทางเหนือของอิตาลีปัจจุบัน ขณะที่ชนเผ่า Goth ที่ถูกโรมันรุกไล่จนไม่มีที่อาศัย ได้รวมพลกลับมาบุกอิตาลี ลงไปถึงโรม แต่ไม่ได้บุกเข้ายึดแม้ว่าจะทำได้

การรบที่ Alesia ตะวันออกเฉียงเหนือ “ฝรั่งเศส” แถบ “บูร์กุนดี” ในปัจจุบัน เป็นการรบครั้งใหญ่สุดและสำคัญ ที่ซีซาร์สามารถปราบชนเผ่าเยอรมานิกที่นำโดย Vercingetorix ที่รวมพลสู้กองทัพโรมัน ซีซาร์ล้อมเมืองไว้ สร้างกำแพงไม้ล้อมรอบ ไม่ให้ใครเข้าออกจนชาวเมืองหิวโหยและหมดกำลัง

ในปี 133 ก่อน ค.ศ. ชาวโรมันตระกูลสูงชื่อ กรักคุส (Tiberius Gracchus) ที่เคยไปรบที่คาร์เทจได้รับเลือกเป็น “ผู้แทน” (tribune) ของประชาชน เขาได้เสนอกฎหมายปฏิรูปที่ดิน โดยคืนที่ดินที่ถูกคนรวยและขุนศึกศักดินายึดไปให้ประชาชน นับเป็นเรื่องใหญ่ที่ไม่มีใครกล้าคิดกล้าทำมาก่อน แต่เมื่อกฎหมายผ่าน “สภาประชาชน” และวุฒิสภาไม่อาจคัดค้านได้ เขาได้กลายเป็น “ฮีโร่” ของประชาชน

หนึ่งพันปีที่จักรวรรดิโรมันอันยิ่งใหญ่ได้ครองพื้นที่ในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ แบ่งคราว ๆ ว่าครึ่งแรกประมาณ 500 กว่าปีก่อน ค.ศ. เป็น “สาธารณรัฐ” (republic) ครึ่งหลัง 500 กว่าปี จาก 1 ศตวรรษก่อน ค.ศ. จนถึงศตวรรษที่ 5 เป็น “จักรวรรดิ” (empire)

ทำไมการพบ 215 ร่างเด็กใต้บริเวณโรงเรียนประจำทางตะวันตกของแคนาดาจึงเป็นเรื่องใหญ่ ที่นายกรัฐมนตรีทรูโดบอกว่า “เป็นข่าวเศร้าที่ทำให้หัวใจสลาย เป็นประวัติศาสตร์ที่มืดมิดของแคนาดา”

กรณีลุงพลเป็นวัฒนธรรมชาวบ้าน “เก่าแต่ใหม่” เพราะเดิมทีแต่ไหนแต่ไรก็มีวัฒนธรรมเช่นนี้ในสังคม เกิด “กระแส” ไม่ว่าข่าวลือข่าวจริงที่แพร่กระจายไปอย่างรวดเร็ว บางกระแสทำให้เกิดผู้ดีผู้ร้าย เกิด “ฮีโร่” เกิด “ไอดอล” หรือเกิด “ฆาตรกร” ที่สังคมด่วนตัดสินเป็นศาลเตี้ยเสียเอง กรณีลุงพลเป็นทั้งสองอย่าง