เสรี พพ

รัฐบาลไทยและผู้รับผิดชอบนโยบายการป้องกันควบคุมโควิด-19 โปรดอ่านหนังสือเล่มนี้ เพราะไม่ว่าโควิด กาฬโรค หรือโรคห่า มีปัญหาเดียวกัน คือ “ไม่ว่าโรคระบาดหรือสงคราม ผู้คนก็ไม่เคยเตรียมพร้อมรับมือ” (คามูส์)

อัลแบร์ต คามูส์ (Albert Camus 1913-1960 ) นักคิด นักเขียน นักหนังสือพิมพ์ นักต่อสู้เพื่อการปลดแอกจากอำนาจเผด็จการ เขาเป็นสัญลักษณ์ของวิญญาณขบถ หนังสือ “คนนอก” (L'Étranger) เป็นคัมภีร์แห่งการลุกขึ้นต่อต้านอำนาจที่กดขี่ ไม่ว่ารูปแบบใด

“งูที่ไม่ลอกคราบจะตาย คนที่ถูกห้ามไม่ให้เปลี่ยนความคิดก็จะคิดไม่เป็น” (นิทเช่) นิทเช่ (1844-1900) ไม่ว่าใครจะเรียกว่าบ้าหรืออัจฉริยะ เขาคือ “ประกาศก” (prophet) ของยุคสมัยที่ได้รับความสนใจมากที่สุดในยุคหลัง ๆ นี้ เขาเป็นนักปรัชญาที่กล้าที่สุดคนหนึ่ง งานของเขาปฏิวัติความคิดและประเมินคุณค่าสังคมใหม่หมด

“บางครั้งคนไม่ต้องการได้ยินความจริง เพราะมันทำลายความเพ้อฝันของเขา” (นิทเช่) ฟรีดรีช นิทเช่ (Friedrich Nietzsche 1844-1900) นักปรัชญาชาวเยอรมัน ที่คนสงสัยว่าถ้าไม่บ้าก็อัจฉริยะ เพราะแนวคิดของเขาประหลาดโลก แต่สั่นสะเทือนวัฒนธรรมตะวันตก ช็อคศาสนิกและศาสนจักรเพราะเขาบอกว่า “พระเจ้าตายแล้ว เราได้ฆ่าพระองค์”

สงกรานต์ปีนี้อาจจะไม่สนุกอย่างที่หลายคนหวัง เพราะโควิดระลอกใหม่มา ก็ลองเปลี่ยนวิกฤติให้เป็นโอกาสดูนะครับ ไม่ได้เดินทางท่องเที่ยวหรือไปฉลองที่ไหนก็อาจจะมีเวลาอ่านโพสท์ “ปรัชญา” ที่ผมได้เตรียมไว้

“...ความล้มเหลวของการพัฒนาระบบเศรษฐกิจฐานรากมาจากการไม่เข้าใจ “ฐานราก” ของสังคมไทย มองข้ามความสำคัญตลอดมา ไม่เคยให้ความสนใจ “ทุนท้องถิ่น” ที่เป็นทุนทรัพยากร ทุนทางสังคม ทุนทางปัญญา ซึ่งเป็น “ศักยภาพ” ที่หากได้รับการส่งเสริมสนับสนุนจริงก็จะเป็นพลังสำคัญและเป็นฐานรากให้สังคมไทยได้

การเมืองเป็นสถาบันเหมือนสถาบันต่าง ๆ ทางสังคม มีระบบ ระเบียบ กฎเกณฑ์ กลไก ที่สั่งสมมานาน บางสถาบันหลายพันปีอย่างสถาบันศาสนา สถาบันทั้งหลายมีลักษณะอนุรักษ์ (conservative) อยู่ได้ด้วยกฎระเบียบที่ปกป้องตนเอง การเปลี่ยนแปลงในทุกสถาบันเกิดขึ้นยาก อาจมีการปฏิรูปบ้าง ถ้าเปลี่ยนใหญ่ทุกครั้งมักรุนแรง เพราะเป็นการปฏิวัติที่เปลี่ยนทั้งระบบโครงสร้าง

สิ่งที่จำเป็นเร่งด่วนบ้านเราไม่ใช่การไปฟื้นมหาวิทยาลัยที่จัดการศึกษาล้าสมัย แต่เป็นการให้ความรู้แก่ประชากรจำนวนมาก (digital info literacy) ให้เข้าถึงข้อมูลข่าวสารด้วยสื่อเทคโนโลยียุคใหม่ ชาวไร่ชาวนา คนชายขอบ ผู้ประกอบการนอกระบบ เพื่อ “เพิ่มอำนาจ” (empower) ให้ประชาชน

โควิด-19 มาให้บทเรียนประชาธิปไตยแก่โลก ทำให้คนต้องทบทวนเรื่องสิทธิเสรีภาพ ความสมดุลระหว่างเสรีภาพกับสุขภาพ ระหว่างเศรษฐกิจกับชีวิตของประชาชน ว่าจุดลงตัว จุดสมดุลอยู่ตรงไหน โดยไม่บิดเบือนข้อมูลข่าวสารให้ผู้คนกลัว ครอบงำเพื่อผลทางการเมืองและการใช้อำนาจ อย่างที่จีน รัสเซีย อิหร่านและอีกบางประเทศถูกวิจารณ์