ศิลปวัฒนธรรม – ประวัติศาสตร์

“ฮู้จักพระวอพระตาไหม เจ้ากินเกลือบ้านได๋ เคยไปเอาบุญพระธาตุบ่” เป็นคำถามที่ ผศ.อมฤต หมวดทอง อาจารย์ประจำคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ ผังเมือง และนฤมิตศิลป์มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ใช้เสมอในยามที่ออกไปเก็บข้อมูลภาคสนามในเรื่องเกี่ยวกับแหล่งเกลือในภาคอีสาน และมักได้ฟังเรื่องเล่าเก่าก่อนเป็นผลพลอยได้

๑๖) พากย์เพรงโลกสรดี ๑๖) คำโบราณท่านกล่าว ถากุมบีจิญจิมขลา ว่าอย่าให้เลี้ยงเสือ

แหล่งโบราณคดี บ้านก้านเหลือง มีพื้นที่ขนาดใหญ่ราว ๆ 3 ตร.กม.พิกัด 15°16'42.4 “N 104°51'18.7” E

“ค่ายศิลป์รักษ์ป่า” (ห้วยสวาย) จัดขึ้นโดยสาขาสาธารณชุมชน วิทยาศาสตร์การอาหาร ชมรมศิลป์สัมพันธ์ ศูนย์ศิลปะและวัฒนธรรม

หากไม่ใช่เพราะคำว่า “ศรัทธา” แล้วจะเป็นสิ่งใดไปได้ที่ทำให้คนคนหนึ่งมีจิตใจตั้งมั่นถึงขนาดเดินเท้าจาริกไปมนัสการพระธาตุพนม...

ในบทนี้ จะได้นำเอาเรื่องเล่า นิทาน ตำนาน และข้อห้าม ต่างเวลาต่างสถานที่กัน มาผูกเรียงร้อยเข้าด้วยกัน เพื่อชี้ให้เห็นตัวอย่างของกระบวนการเปลี่ยนผ่านสังคมที่เจ็บปวดรวดร้าว

กาลอันล่วงเลยมาสามารถกำหนดช่วงเวลา กำหนดวัน กำหนดเดือน กำหนดปีที่เกิดเหตุการณ์ได้ และสามารถที่จะกำหนดเป็นศตวรรษได้

สุภาษิตโบราณ พากย์เพรงโลกสรดี คำโบราณท่านกล่าว ถากุมบีจิญจิมขลา ว่าอย่าให้เลี้ยงเสือ พากย์เพรงโลกอปมา

แม้วัน-เวลาจะเป็นสิ่งสมมติ...แต่มนุษย์เมื่ออยู่ร่วมกันเป็นสังคม จำเป็นต้องหมายรู้ กำหนดวาระสำคัญ นัดหมาย เพื่อพบปะกันทำกิจกรรมบางอย่างร่วมกัน หนุ่มสาวบางคู่อาจมี “วันนัด” พบกันเปิดเผยในคืนเดือนเพ็ญ เช่นที่ผู้บ่าวไท-ไต-ลาว ไป “แอ่วสาว” ที่ตนหมายตาไว้

ผมเกิดและเติบโตในเมืองกรุง จะได้เห็นชนบทก็ตอนปิดเทอม ได้ไปเที่ยวบ้านก๋ง ซึ่งเป็นบ้านเกิดของพ่อ ณ ริมคลองบางพระ ฉะเชิงเทรา ชาวบ้านย่านนั้นส่วนใหญ่มีอาชีพเลี้ยงไก่ไข่ คำว่า “บ้านนอกคอกนา” ที่แท้จริง จึงไม่มีในจินตภาพของผมเลย

จุดประสงค์ ๒-๓ ข้อ คือ เพื่อทำบุญตามฮอยศรัทธาญาคูขี้หอม เพื่อเยี่ยมเยือนพี่น้องผู้ไท ในบ้านดงกึม สปป.ลาว และเพื่อท่องเที่ยวหาความสุขสำราญ เบิกบานใจในบั้นปลายของชีวิต

ย้อนไปในอดีต ในฐานะแผ่นดินซึ่งเป็นจุดร่วมของ ๓ น่านน้ำสำคัญ คือ ทะเลจีนใต้ ทะเลอันดามัน และอ่าวไทย “อาณาจักรศรีวิชัย” หรือ “รัฐศรีวิชัย”

ตอนนั้นท่านกลับมาจากเป็นอัยการที่ปัตตานีแล้ว รู้สึกว่าจะลาออกจากอัยการแล้วท่านมาสอน พอรู้ว่าเพื่อนฝูงคนไหนที่อยากรู้กลอนก็สอนหมด แต่ที่สอนอย่างเป็นทางการก็คือป้า

ภูผาม่าน เป็นอำเภอหนึ่ง ของจังหวัดขอนแก่น อยู่ติดเขตกับจังหวัดเลยและจังหวัดเพชรบูรณ์ อำเภอเล็ก ๆ แห่งนี้มีเสน่ห์มากมาย ไม่ใช่แค่เพียงถ้ำค้างคาว ภูเขาที่มีลักษณะสูงชันสลับซับซ้อนจนดูเหมือนม่าน

สภาพสังคมวัฒนธรรมคนไท-ลาวสมัยก่อนนั้นมีการนับถือผีอย่างแนบแน่น จนอาจเรียกว่า ถือ “ศาสนาผี” (ผีแถน หรือ ผีฟ้า) ก็ว่าได้