ศิลปวัฒนธรรม – ประวัติศาสตร์

เมื่ออายุ ๗ ขวบได้บวชเรียนที่วัดหนองแวงบ้านห้วยทราย อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร ต่อมาได้ติดตาม หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต เพื่อศึกษาพระวิปัสสนากรรมฐาน ออกเดินธุดงค์ไปตามสถานที่ต่าง ๆ ทั้งในภาคอีสานและภาคเหนือเป็นเวลา ๑๕ ปี

เธอเคยเป็นนักร้องประกวด ผ่านเวทีต่าง ๆ มาอย่างโชกโชน ตั้งแต่เวทีภูธรจนถึงรายการทีวีในเมืองกรุง อย่าง "ลูกทุ่งสิบทิศ" ของ ดำรง พุฒตาล และ "ชุมทางคนเด่น" ของ นายห้างประจวบ จำปาทอง รายการแรกเธอชนะเลิศ รายการที่สองเธอได้รองชนะเลิศ

ผมเห็นว่าถึงเวลาแล้วที่คนหากินกับควายจะออกมาปกป้องควาย ให้ควายได้รับการดูแลอยู่คู่เมืองไทยอย่างมีศักดิ์ศรีของควาย โดยอาศัยช่วงเวลาแต่นี้ไปกว่าสามเดือน ข่าวบอกว่าประเทศทั่วโลกมีมติให้ประเทศไทยเป็นเจ้าภาพจัดประชุมทางวิชาการว่าด้วยควาย มีชื่อการประชุมเป็นภาษาอังกฤษว่า Buffalo Congress

เจ้าฟ้างุ่มเกิดในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ ๑๔ (บางฉบับว่า ค.ศ. ๑๓๑๖ หรือ ๑๓๒๘) เป็นโอรสองค์สุดท้าย ๑ ใน ๔ องค์ (หญิง ๒ ชาย ๒) ของเจ้าฟ้าเงี้ยว หรือ ขุนผีฟ้า เวลาประสูติออกมามีฟันเกิดมาพร้อม ๓๓ ซี่ เป็นเหตุให้อำมาตย์ราชมนตรีทั้งหลายเกรงจะเป็นเสนียดแก่บ้านเมือง จึงทูลให้พระราชบิดาเนรเทศพระราชโอรสด้วยการลอยแพล่องไปตามลำแม่น้ำโขง

สำหรับการมอบรางวัลวรรณกรรมแม่น้ำโขงครั้งที่ ๔ (The Fourth Mekong Award Conference) ทางสมาคมนักเขียนเวียดนามเจ้าภาพ ได้มีมติแจ้งว่า ปีนี้ให้ทุกประเทศนำนักประพันธ์มารับรางวัลชาติละ ๕ คน ส่วนรายละเอียดต่าง ๆ ให้จัดการมาเอง สำหรับสมาคมนักประพันธ์ลาวได้จัดประกวดเป็นประเภทเรื่องยาว ๑ คนเรื่องสั้น ๒ คน และบทกวี ๒ คน โดยมีเนื้อหาเกี่ยวพันกับชน ๓ ชาติ ผลการตัดสิน เป็นดังนี้

มีผู้กล่าวว่า ประวัติศาสตร์คือนิยายที่ถูกเขียนขึ้นโดยมีจุดมุ่งหมายที่แน่นอน สะท้อนวาทกรรมของแต่ละฝ่าย ส่วนมากถูกเขียนโดยฝ่ายชนะหรือฝ่ายที่เหนือกว่า ซึ่งอยู่ในฐานะครอบงำ ปากเสียงของผู้ชนะดังกึกก้องยาวนานในประวัติศาสตร์ขณะที่ปากคำของผู้แพ้เบาแผ่วแล้วเลือนหาย ไม่มีใครอยากได้ยินได้ฟัง

รอบ ๒๐ ปีที่ผ่านมา ชาวบ้านราษีไศลเคลื่อนไหวต่อสู้เรียกร้องสิทธิมาอย่างยืดเยื้อ ผ่านมา ๑๐ รัฐบาล ทั้งการเคลื่อนไหวคัดค้านโครงการเรียกร้องการชดเชยความเสียหายบนที่ดินทำกินเรียกร้องการเข้าไปมีส่วนร่วมกับภาครัฐ เรียกร้องการตรวจสอบผลกระทบ เรียกร้องให้มีมาตรการและแผนการฟื้นฟูผลกระทบ ถึงวันนี้เขื่อนที่มีราคาการก่อสร้าง ๘๗๑ ล้านบาท

ไม่มีชาติใดเป็นศัตรูกันทางประวัติศาสตร์ ดินแดนภาคใต้ของประเทศจีนปัจจุบันนับตั้งแต่ใต้แม่น้ำแยงซีเกียง (ฉางเจียง) ลงมาจนถึงอุษาคเนย์ทั้งภาคพื้นทวีปและภาคพื้นสมุทร (คืออาเซียนทั้งหมด) มีต้นเค้าอารยธรรมดั้งเดิมร่วมกันคือ “วัฒนธรรมข้าว” หลักฐานการเพาะปลูกข้าวในช่วงปลายยุคหินใหม่เก่าแก่ถึง ๗,๐๐๐ ปี ขุดพบที่ “เหอหมู่ตู้” มณฑลเจ้อเจียง ประเทศจีน

ใคร ๆ ก็พูดถึงจิตถึงใจ จิตเป็นทุกข์ จิตเดือดร้อน จิตยุ่งวุ่นวาย จิตกระวนกระวาย จิตกระสับกระส่าย มันเรื่องของจิตทั้งนั้นแหละ แต่ยังไม่เคยเห็นจิตสักที จิตแท้เป็นอย่างไร ก็ไม่ทราบ เมื่อไม่เห็นจิตไม่เห็นใจ มันก็ไม่มีโอกาสที่จะชำระได้ต้องเห็นตัวมันเสียก่อน รู้จักตัวที่เราพูดถึงเสียก่อน พอเราเดือดร้อนเรายุ่งเหยิงหรือส่งส่ายเราก็แก้ตรงนั้นเอง

ประชาคมอาเซียนมี ๓ เสาหลัก คือ เศรษฐกิจ, ความมั่นคง, สังคมและวัฒนธรรม ๓ เสาหลักหรือสามด้านนี้ หน่วยราชการ,องค์กรเอกชน และสื่อมวลชนทั่วไป มักให้ความสำคัญสนใจแต่ด้านเศรษฐกิจ กระทั่งเรียก “ประชาคมอาเซียน” ว่า AEC ซึ่งผิด AEC คือ “ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน” ซึ่งเป็นเสาเดียวหรือด้านเดียวเท่านั้น

จากการที่สานลบบ่สูนเป็นวรรณคดีชั้นสูงที่มีลักษณะปิดบังเนื้อหาเป็นปริศนาหรือรหัส (Code) ผู้สามารถเข้าใจได้จะต้องเป็นผู้มีการศึกษา และเข้าใจโดยใช้ปัญญา บางคนอ่านตั้งแต่ต้นจนจบหลายเที่ยวก็ไม่สามารถเข้าใจเนื้อหาของสานได้โดยหมอลำมักนำเอาคำผญาในสานลบบ่สูนที่มีเนื้อหาเกี้ยวพาราสีมาใช้เป็นกลอนลำ

ความต้องการสำคัญที่สุดของ “ชาวนา” ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตนั้นคือเรื่อง “ตำแหน่งแห่งที่ทางสังคม” ที่มีความเสมอภาคเป็นธรรม ส่วนการพัฒนาระบบการผลิตใหม่ชาวนาก็ต้องการความรู้ ต้องการผลผลิตเพิ่มขึ้น มีคุณภาพมากขึ้นและต้องการนวัตกรรมในการบริหารจัดการ ซึ่งเรื่องนี้รัฐได้ละเลยมานานแล้ว

แต่รูปศัพท์ซ้อนความหมาย “ศีรษะ+เกษ” จึงถูกแปลเอาสนุกเชิงเหยียดหยันเป็นจังหวัด “สองหัว” มีจินตภาพโยงกบฏผีบุญ (กบฏผู้มีบุญอีศาน) และการทะเลาะใส่ความกันของผู้นำถิ่นในอดีต ยากที่รัฐบาลกลางกรุงเทพฯต้องมาปราบหรือตัดสินหลายคดี

เปีย, เปี๋ย เป็นอุปกรณ์สำหรับม้วนด้ายหรือไหมให้เป็นไจ โดยใช้มือข้างหนึ่งจับแกนเปียไว้ มืออีกข้างหนึ่งถือด้ายแล้วแกว่งด้ายไขว้กับแขน เปียอย่างเป็นระเบียบตามปริมาณที่ต้องการ แล้วปลดด้ายออกเพื่อจับเป็นไจหรือปอย...