ควายแทบทุกตัวในหมู่บ้านนั้น ๆ ค่อนข้างจะคุ้นเคยกลิ่นกันดี แค่ดมก้นกัน ดมน้ำเยี่ยวกันและหอมกัน ก็ยิงฟันยิ้มอย่างมีความสุขสดชื่น บางคราวก็หยอกล้อขวิดกันเล่นสนุกประสาควายโดยเฉพาะควายตัวน้อยเกิดใหม่ เว้นแต่เจ้าควายหนุ่มที่กำลังคึกคะนองเมื่อยามเจอหนุ่มแปลกหน้าและยังไม่คุ้นเคยกลิ่น มักจะแสดงอาการท้าทายฝ่ายตรงกันข้าม ชูหาง ตะกุยดิน หายใจฟึดฟัด ส่งเสียงร้องยั่วก็ตามประสาควายอีกนั่นแหละ เจ้าของควายมักจะปล่อยให้ควายประลองกำลังกันอย่างเต็มที่และเชื่อว่า ควายตัวใดแพ้ก็จะไม่ถึงกับตายการชนควายจึงเกิดขึ้นโดยธรรมชาติของมัน คนไม่ได้ไปจัดให้เป็นเกมกีฬา เวลาควายหนุ่มปะทะกันเต็มแรงและขวิดกันอย่างเต็มที่นั้น เจ้าของควายซึ่งส่วนใหญ่เป็นเด็กหนุ่มเด็กสาวต่างปีนขึ้นไปอยู่บนจอมปลวกและต้นไม้ เกรงว่าฝูงควายจะแตกตื่นวิ่งมาชน วิ่งมาเหยียบ ขณะเดียวกันก็เผลอ

ทางอีศาน ได้ไปพบ คารวะ และแนะนำตัวกับปราชญ์ท้องถิ่น ชาวมหาสารคาม ในโครงการงานสัมมนา มนุษย์-สังคม และภาคประชาสังคม ครั้งที่ ๒ ประจำปี ๒๕๕๖ หัวข้อ อีสานท่ามกลางกระแสการพัฒนา ระหว่างวันที่ ๒๖ -๒๗ สิงหาคมที่ผ่านมา ที่คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ในวันรุ่งขึ้น คุณพ่อประสาสน์ รัตนะปัญญา ก็มอบบทกวีนี้ให้กับมือ

คนในดินแดนที่ถูกขีดแบ่งเขตประเทศ จะถูกสร้างมายาคติความรักและการคลั่งชาติอย่างฝังลึก จนถึงกาลใกล้ดับสลายของจักรวาล จึงยอมรับความเป็นเผ่าพันธุ์ และการอยู่ร่วมโลกเดียวกัน ถึงกระนั้นก็ยังไม่ใช่เรื่องที่สายเกินไป คนทุกคนรู้ว่าเกิดมาต้องตาย ไม่วันนี้ก็วันพรุ่งแต่ถ้าหากยังไม่เจ็บป่วยถึงขั้นล้มหมอนนอนเสื่อ ไม่ถูกโบยตีด้วยชราภาพอย่างที่สุด

ในวินาทีเดียวกัน ในนาทีเดียวกัน คนไทยกำลังเสพสื่อต่าง ๆ นานา แตกต่างกันมากมาย อย่างที่เรียกได้ว่า “คนละทีป” ถ้าจดจ้องจอโทรทัศน์ บ้านที่มิได้ติดเคเบิ้ลทีวีหรือไม่ติดจานดาวเทียม ก็อาจจะกำลังจดจ้องโทรทัศน์สาธารณะห้าหกช่อง บ้านที่ติดเคเบิ้ลทีวีหรือจานดาวเทียม ก็เลือกจดจ้องได้เกินกว่าห้าสิบช่อง บางช่องก็มีแต่ “ผี” ตลอดยี่สิบสี่ชั่วโมง บางช่องก็ “ตี” กัน “เตะ” กัน ฯลฯ (ช่องกีฬา) ตลอดยี่สิบสี่ชั่วโมง บางช่องก็เป็น “จีน” ตลอดยี่สิบสี่ชั่วโมง บางช่องก็เป็น “แขก” เป็น “ฝรั่ง” ตลอดยี่สิบสี่ชั่วโมง

โครงการฯทางอีศาน : สื่อ สร้าง สุข (ร่วมคิดร่วมสร้าง สื่อ และกิจกรรม สร้างเสริมสุขภาวะ) กิจกรรมที่ ๒ ค่ายเยาวชน (๓ วัน ๒ คืน) มีฐานการเขียน/อ่าน/ร้อง-แต่งเพลง/ศิลปะ เมื่อวันที่ ๒๗-๒๙ มิถุนายน ที่ผ่านมา ณ “จิม ทอมป์สัน ฟาร์ม (๒)” อ.ปักธงชัย จ.นครราชสีมา

คันแทนา หรือ คันนา คือ ภูมิปัญญาบรรพชน ตั้งแต่ปู่สังกะสาย่าสังกะสีขุดกลอยมันไม่พอเลี้ยงลูกหลาน ต้องส่งหมาเก้าหาง ไปขโมยพันธุ์ข้าวมาจากเทวดาบนฟ้า หลังจากฟันโค่นดงป่า พลิกไถผืนดิน ก็พูนดินปั้นคันแทนาขึ้นเพื่อกำหนดขอบเขต

โลกย์เต็มไปด้วยความทุกข์ มันเป็นเช่นนั้นเอง... แต่แม้จะเป็นเช่นนั้น ก็มิใช่ว่าเราจะปล่อยตัวไปตามโลกย์ เมื่อความเลวยังมากมีในบ้านเมือง คนดีก็ต้องค้าน ต้องต้านความเลว ทำดีมิใช่เพื่อได้ดี เราทำดีเพื่อรักษาความดี เพื่อต่อต้านความเลวมิให้ครอบงำสังคมได้เบ็ดเสร็จเด็ดขาด การทำงานของพวกเรา ทางอีศาน ถือหลัก เห็นยาวดีกว่าสั้น

ส่วนคำว่า “บรู” ตามความหมายของชาวบรู หมายถึง ภูเขา สิ่งที่เราต้องสังเกตให้ดีก็คือ สภาพทางภูมิศาสตร์ของสองฝั่งแม่นํ้าโขงตอนกลางทั้งฝั่งไทยและฝั่งลาว จะเป็นพื้นที่ที่สลับซับซ้อนด้วยภูเขาหรืออาจเรียกว่า “อาณาจักรแห่งขุนเขา” หรือ “อาณาจักรแห่งบรู”

อนึ่ง ขอโปรดเข้าใจว่า การคลี่ภาพมายาคติเพื่อถอดรหัส ‘สัญญปริศนา’ ที่ค้างคาใจในงานเขียนชุดนี้ ผู้เขียนดำเนินการวิเคราะห์และตีความหมายอย่างลุ่มลึกก็จริง แต่กล่าวในเชิงกระบวนการการวิจัยนั้นเป็นการทำได้เพียง “ส่วนเสี้ยวหนึ่ง” ว่าด้วยเรื่อง “ด้ำ แถน กำเนิดรัฐไท” เท่านั้น